Diş Gıcırdatma ve Sıkma Tedavisi (Bruksizm)

Diş gıcırdatma,diş sıkma ya da diş taşlama olarak da bilinen bruksizm genellikle stres kaynaklı ortaya çıkan, ağız ve diş sağlığını olumsuz olarak etkileyen bir sağlık sorunudur. Bruksizm fark edilmediği veya tedavi edilmediği sürece dişlerde ciddi yıpranmalara ve hatta diş kayıplarına neden olabilir. Sadece ağız ve diş sağlığını değil aynı zamanda çene ve yüz bölgesini olumsuz etkileyen, kişinin yaşam kalitesini düşüren bruksizm hakkında merak edilen tüm soruların cevapları yazımızda.

Çene nedir? Ne işe yarar?

Çene ağzın içbükey yapısını oluşturan, ağzın açılıp kapanmasını sağlayan, yiyecekleri kavramak ve çiğnemeye yardımcı olan eklemli bir yapıdır. Yüzün çerçevesi olarak kabul edilen kemiklerden bazıları çeneyi oluşturur. Çene yapısı kemiklere ek olarak kaslar ve yumuşak dokular tarafından desteklenir. Çenenin yapısı insan sağlığı için oldukça önemlidir.

Normalden daha büyük, küçük ya da çarpık bir çeneye sahip olmak insan yaşamı için en temel gereksinimlerin bile doğru bir şekilde yerine getirilmemesine neden olur. Çene yapısındaki bozukluklar çiğneme, konuşma ve nefes alma sorunlarına neden olabilir. (1)

Çene Anatomisi

Çeneyi oluşturan 3 temel yapıdan bahsetmek mümkündür. Temporomandibular eklemler, alt çene, üst çene çeneyi oluşturur. Temporomandibular eklemler alt çenenin düzgün bir şekilde hareket etmesine yardımcı olur. Mandibula olarak da adlandırılan alt çene dişleri destekler, yüzün alt kısmına ve çeneye şeklini verir. Mandibula ağız açılırken ya da kapanırken hareket edebilen bir yapıya sahiptir.

Üst çene ya da maksilla ise üst dişleri tutar, yüzün üst kısmının şekillenmesinde etkili olur ve burun bölgesini destekler. İdeal bir çeneye sahip olunması durumu oklüzyon olarak ifade edilir. Oklüzyon çeneyi oluşturan 3 yapının birbiri ile uyumlu bir şekilde sorunsuz çalışması halinde elde edilen durumdur. Üst ve alt dişlerin düz olması ve birbirlerine tam oturması oklüzyon olarak tanımlanır. (2)

Çene Nasıl Çalışır?

Mandibula yani alt çene konuşurken ya da yemek yerken hareket eden dili kontrol etmekle görevlidir. Maksilla yani üst çene ise hava akışının normal bir şekilde ilerlemesine yardımcı olur ve burun boşluğunun taban kısmını şekillendirir. Normalde çene yapısını oluşturan kaslar eşit şekilde gelişmiştir ve her iki tarafta da bulunurlar. Bu eklemlerde herhangi bir çene eklem bozukluğu olması halinde çenede açılıp kapanma veya çiğneme esnasında sorunlar meydana gelir.

Bruksizm (Diş sıkma/gıcırdatma) nedir?

Bruksizm dişleri sıkma ya da gıcırdatma hali olarak tanımlanabilir. Uyanık ve uyku ilişkili bruksizm olarak iki türü vardır. Her iki türde de kişi farkında olmadan dişlerini sıkabilir ya da gıcırdatabilir.

• Uyanık bruksizm / Gündüz bruksizmi: Kişinin uyanıkken farkında olmadan dişlerini sıkması ya da gıcırdatması durumudur. Bu tip bruksizm çok daha kolay teşhis edilebilir. Özellikle uyanıkken yapılan diş gıcırdatma çevreden fark edileceği için kişi yaşadığı sorunu daha kolay anlayabilir.
• Uyku ilişkili bruksizm / Gece bruksizmi: Bu tip bruksizm uyku ile ilişkilendirilen bir hareket bozukluğu olarak ifade edilir. Uyku esnasında dişlerini gıcırdatan ya da sıkan kişilerde uyku apnesi, horlama gibi uyku bozuklukları olma ihtimali de yüksektir. Uyku ilişkili bruksizm bu durumla ilişkili komplikasyonlar ortaya çıkana kadar fark edilmez. Bu nedenle bruksizm ile ilgili semptomları bilmek ve düzenli olarak diş muayenesi yaptırmak önerilir. (3)

Bruksizm Neden Olur?

Bruksizm fiziksel bir sorun olarak gözükse de aslında temelinde stres yer almaktadır. Öfke, hayal kırıklığı, endişe ve stres diş gıcırdatma veya diş sıkmaya neden olabilir. İnsanların yaşadıkları sinirsel gerginlikler bruksizmi tetikleyebilir. Bazı antideprasanların kullanımı da bu sorunu tetikleyebilir. (4)

Bruksizm (Diş Gıcırdatması) Belirtileri Nelerdir?

Bruksizm belirtileri;

• Kişinin birlikte uyuduğu kişilerin de uyanmasına neden olacak şiddetle diş gıcırdatma ve sıkma hareketleri yapması,
• Dişlerde meydana gelen deformasyonlar,
• Aşınmış diş minesi,
• Artan diş hassasiyeti,
• Çene kaslarında ağrı, yorgunluk veya gerginlik hissi,
• Çenenin tam olarak açılıp kapanmaması,
• Kulak sağlığı ile ilgili bir sorun olmasa da sık sık tekrar eden kulak ağrısı,
• Şakaklardan başlayan baş ağrısı,
• Yanak içinde yara,
• Çene, boyun ve yüz bölgesinde ağrı şeklinde ifade edilebilir.

Nasıl Teşhis Edilir? Kullanılan Tanı ve Testler

Bruksizm düzenli yapılan diş muayenelerinde diş hekimleri tarafından mutlaka ele alınan ve belirtileri kontrol edilen bir sağlık sorunudur. Bruksizme dair şüpheler diş minesinde aşınma ve kişinin yukarıda belirtilen şikayetleri aktarması ile oluşur. Sonrasında ise fiziksel muayene yapılması ve durumun ne kadar ilerlediğini görebilmek için röntgen çekilmesi gerekir.

Çene kaslarında hassasiyet gelişmesi, dişlerin zarar görmesi, kırılması veya aşınması gibi durumların değerlendirildiği fiziksel muayene sonucunda dişlerdeki, alt çene kemiğinde ve yanak iç kısımlarındaki hasarların tespit edilmesi için röntgen çekilmesi gerekebilir.

Diş Gıcırdatmayı Artıran Faktörler

Bazı durumlarda diş gıcırdatma ve sıkma miktarı artabilir. Artan kaygı ve stres diş gıcırdatmasının fazlalaşmasına neden olabilir. Tütün ürünleri veya madde kullanımı, alkol tüketimi, kafein miktarı yüksek içeceklerin tüketimi bruksizmi yani diş gıcırdatmayı arttırabilir.

Uykuda Her Diş Gıcırdatma Bruksizm midir?

Her diş gıcırdatma bruksizm olarak adlandırılır. Ancak pek çok insan zaman zaman dişlerini gıcırdatır veya sıkar. Bu hareketler ara sıra meydana geliyorsa ve uzun süreli devam etmiyorsa zararsızdır ve herhangi bir şekilde tedavi edilmesine gerek yoktur. Bruksizm düzenli hale geldiğinde dişler ciddi bir şekilde zarar görebilir ve bu noktada tedavi gereksinimi ortaya çıkar.

Uykuda Neden Diş Sıkılır?

Uykuda diş sıkma ya da uyku ilişkili bruksizm pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu durum yaygın olarak stres ve endişe kaynaklı gerçekleşir. Kişide bruksizme bağlı diş sıkma halinde stres seviyesinin artması ile birlikte diş gıcırdatma da başlayabilir.

Uykuda diş sıkmanın diğer bir faktörü genetik kalıtımdır. Kişinin ailesinde diş sıkma sorunu olan birisi varsa uykusunda diş sıkma ihtimali artacaktır. Sigara içmek, depresyon, horlama, uyku apnesi, kafein veya alkol tüketimi gibi nedenlere bağlı olarak da uykuda diş sıkma meydana gelebilir. (5)

Bruksizm Kimlerde görülür? Risk Faktörleri Nelerdir?

Bruksizme neden olan risk faktörleri oldukça çeşitlidir. Diş sıkma ve/veya diş gıcırdatma kalıtımsal bir sorun olabileceği gibi farklı bir hastalıkla da ilişkilendirilebilir.

• Yaş: Bruksizm küçük çocuklarda daha sık görülen ve genellikle de yetişkinliğe geçiş döneminde ortadan kaybolan bir sorundur.
• Kişilik Tipi: Agresif, rekabetçi ya da hiperaktif kişilerde bruksizm görülme oranı daha yüksektir.
• Genetik: Ailesinde bruksizm öyküsüne sahip birisi olan kişilerde bu sorunun görülme ihtimali çok daha fazladır.
• Hastalıklar: Parkinson, demans, gaströzofgeal reflü bozukluğu (GERD), gece terörü, epilepsi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi sağlık sorunları ile birlikte bruksizm görülme ihtimali artmaktadır.

Bende Bruksizm Var mı Nasıl Anlarım?

Uyanık bruksizm kişiler tarafından çok daha kolay fark edilebilir. Uyku ilişkili bruksizmin fark edilmesi daha zordur. Ancak her iki türde de benzer semptomlar ortaya çıkar. Sebepsiz kulak, yüz, boyun, çene ağrısı bu sorunun en yaygın belirtileri arasında yer alır. Diş minesinde aşınma, dişlerde deformasyon da ileri seviyede bruksizme işaret eden belirtilerdir.

Diş Gıcırdatma Hangi Sorunlara Yol Açar?

Diş gıcırdatmanın çoğunlukla ciddi sorunlara neden olması beklenmese de şiddetli diş gıcırdatma sorunu olan kişilerde;

• Diş ve çene deformiteleri,
• Gerilim tipi baş ağrısı,
• Yüz ve çene ağrısı,
• Temporamandibular eklemlerde meydana gelen sağlık sorunları diş gıcırdatma ile karakterize olabilir. (6)

Çene Eklemi Bozuklukları Nelerdir?

Çene eklemi ya da diğer adıyla temporamandibular eklem çene kemiğini kafatasına bağlayan hareketli bir yapıdır. Çenenin her iki tarafından yer alan bu eklemde bir bozukluk olması durumda bölgede ağrı meydana gelir. TME ya da çene eklemi bozukluklarının kesin nedenini belirlemek zordur. Ancak bruksizme bağlı eklem bozukluğu gelişme ihtimali olduğu unutulmamalıdır.

Genellikle çene eklemi bozuklukları kendiliğinden düzelir ya da cerrahi olmayan tedavi yöntemleri ile tedavi edilebilir. Ancak çene eklem bozukluklarına bağlı ortaya çıkan komplikasyonlar ciddi seviyedeyse cerrahi müdahale gereklilik halini alabilir.

Çene Eklemi Bozukluklarının Belirtileri

• Çenede ağrı ve hassasiyet,
• Temporamandibular eklemlerin birinde ya da her ikisinde ağrı,
• Kulak içi ve çevresinde ağrı,
• Çiğnemede zorlanma veya çiğneme esnasında ağrı,
• Yüz ağrısı,
• Ağzın açılıp kapanırken zorlanması TME veya çene eklemi bozukları ile karakterize belirtilerdir.

Eklem Splinti Nedir?

Eklem silinti çene ve eklem hastalıklarına tedavisinde kullanılmaktadır. Çenenin doğru formda kalmasını, diş sıkma ve diş gıcırdatmanın engellenmesi için eklem splinti kullanılabilir. Bu aparatın kullanım süresi kişinin yaşadığı soruna göre farklılık gösterir.

Gece Diş Sıkma Nasıl geçer? Nasıl Tedavi Edilir?

• Ağız koruyucusu veya sprint kullanımı,
• İlaç tedavisi,
• DentalBotoks gece diş sıkma sorununu çözebilmek için tercih edilen tedavi yöntemleridir.

Tedavi Ne Kadar Sürer?

Bruksizm tedavilerinde süre tedavi yöntemine ve tedaviye alınan tepkiye bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ağız koruyucu veya sprint kullanımı ile planlanan tedaviler başlangıç aşamasında en az 3 ay olarak planlanır ancak kişinin durumuna göre tedavi süresinde artış olabilir.

İlaç tedavisi temel olarak kişinin stresini ve anksiyetesini azaltmaya yönelik olarak planlandığı zaman yine kişinin bu tedavilere nasıl tepki verdiği, stres seviyesini ne kadar azalttığına bağlı olarak süre değişiklik göstermektedir.

Diş sıkma botoksu ya da DentalBotoks olarak adlandırılan uygulamalar ise ortalama 10 dakika uygulama süresiyle 6 aylık sonuç veren, düzenli tekrarlandığı zamanda da tekrar süresi uzayan bir tedavi yöntemidir.

Botolinium Toksin ile Tedavi

Bruksizm, diş sıkma veya diş gıcırdatma sorunu için etkili bir yöntem olan botolinum toksin yani botoks tedavisi dünyada uzun yıllardır farklı amaçlar ile uygulanan ve kısa sürede sağladığı etki ile dikkat çeken bir tedavi yöntemidir.

En Etkili Tedavi Yöntemi Hangisi?

Bruksizm sorunu için en etkili tedavi yöntemi kişiye özel olarak planlanan tedaviler olarak ifade edilebilir. Kişiye özel olarak hazırlanan eklem plakları bu sorunun yol açabileceği komplikasyonları engellemek açısından oldukça etkilidir.

Kişinin ağız ve diş yapısına özel olarak CAM/CAD teknolojileri ile hazırlanan splintler hem dişleri korumada hem de bruksizmi önlemede oldukça başarılı sonuçlar verecektir. Bunun yanı sıra DentalBotoks uygulaması da diş sıkma sorununu önemli ölçüde ortadan kaldıran uygulamalardır.

Ağız Koruyucuları ve Ağız Atelleri

Ağız koruyucuları ve ağız atelleri bruksizm tedavisinde kullanılan materyallerdir. Bu materyallerin kişiye özel hazırlanması tedavinin başarısı açısından çok önemlidir. Ağız koruyucuları temel olarak ayarlama yapılamayan aparatlardır. Ağız ateli ya da eklem splinti olarak adlandırılan materyaller ise kişilerin çene yapısına ve diş hizasına göre özel olarak tasarlanır.

Eklem splinti tüm dişlerin birbirleriyle eşit derecede temas etmesini ve istenilen hizada durmasına yardımcı olur. Ağız koruyucuları ise sahip oldukları yapı ve üretildikleri malzeme sebebi ile diş sıkmanın artmasına neden olabilirler.

DentalBotoks Uygulaması Nedir?

Botoks tam ve kesin tedavisi olmayan pek çok sağlık sorununun tedavisinde tercih edilen, mutlaka uzman hekimler tarafından kullanılması gereken bir maddedir. Botulinum toksin temelde gram pozitif bir bakterinin ürettiği zehirdir.

Bu zehir genellikle kasların felç edilmesi esasına dayanan tedavilerde etkin bir şekilde kullanılabilmektedir. Yaklaşık 40 yıldır dünya genelinde farklı sağlık sorunları için kullanılan botulinum toksin günümüzde ağız ve diş sağlığı alanında da yaygın olarak tercih edilmektedir.

Burksizm semptomlarının azaltmaya ve kişinin yaşam kalitesinin yükseltmeye yönelik bir yaklaşım olarak DentalBotoks uygulaması tercih edilmektedir. Masseterlere botulinum toksinin Tip A versiyonu enjekte edildiği zaman yaklaşık olarak 6 aylık bir sürede bruksizm ortadan kalkar ve/veya hafifler. (7)

Bruksizm Tedavisinde DentalBotoks Ne Zaman Etki Eder?

Bruksizm için uygulanan botoks yaklaşık olarak 1 hafta içerisinde net bir şekilde etkisini göstermektedir.

DentalBotoks Ağrılı Bir İşlem mi?

DentalBotoks ağrılı bir işlem değildir. Uygulama sonrası ilk birkaç gün çenede güçsüzlük hissi yaşanabilir ancak bu durum tamamen normal olmakla birlikte geçicidir.

DentalBotoks Kalıcı Bir Tedavi Yöntemi mi?

Bruksizm için kalıcı bir tedavi yönteminden net olarak bahsetmek mümkün değildir. Bu sağlık sorunu yaygın olarak kişinin psikolojik durumu ile ilgilidir. Stres, öfke ve endişe seviyelerinde yükseliş bruksizmi yeniden gündeme getirebilir. Ancak DentalBotoks ya da eklem splinti gibi yöntemler ile konforlu bir şekilde bu sağlık sorununun neden olduğu komplikasyonların önüne geçilmesi mümkündür.

1. https://myhealth.ucsd.edu/3,89723
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bruxism/symptoms-causes/syc-20356095
3. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/bruxism
4. https://www.sleepfoundation.org/bruxism
5. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/bruxism/symptoms-causes/syc-20356095
6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4672850/
7. https://www.healthline.com/health/trismus#causes
8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6382319/