Porselen Dolgu ( İnley ve Onley )

Dişler neden çürür ?

Diş çürüklerinde genetik faktörler etkili olmasına rağmen kazanılmış ve bulaşıcı bir hastalıktır. Çürüğün oluşması için 4 ana faktör eş zamanlı olmalıdır.

-Dişin ortamda olması ( gömülü dişlerde çürük oluşmaz )

-Karyojenik yiyecekler

-Plakların içindeki bakteriler

-Reaksiyonun oluşmasına yetecek kadar süre

Ağza yerleşen çürüğe neden olan başlıca bakteriler diş yüzeyindeki gıdaları besin olarak kullanarak çoğalmaya başlar , bu reaksiyon sonucunda açığa çıkan maddeler dişin yüzeyinde çürük kaviteleri oluşturur. Dişlerin çürüme reaksiyonu basitçe bu denklemle ilerler. Bu adımların herhangi birini engelleyebilirsek diş çürüğünün önüne geçmiş oluruz.

Dolgu nedir ve hangi tür diş sorunları dolgu yapılarak çözülür ?

Çürük veya travma nedeniyle zarar görmüş sağlıksız diş dokusunu uzaklaştırdığımız ve kalan boşluğu dolgu materyalleriyle modifiye ettiğimiz yöntemdir. Dolgu sağlık nedeniyle yapıldığı gibi estetik kaygılarla da yapılabilir. Görünüşünden memnun olmadığımız özellikle ön dişlere özel dolgu materyalleri kullanarak gerçek diş rengiyle uyumlu ve anatominin izin verdiği ölçüde dilediğimiz formlarda bonding işlemi uygulanabilir.

Bir de çürüksüz diş dokusu kayıplarına yol açan aşınmalar vardır. Bunlar atrizyon,abrazyon ve erozyonlardır. Bunlardan en çok görüleni diş sıkma gibi kuvvetlerle dişlerin en zayıf noktaları olan dişeti sınırındaki minenin aşınmasıdır. Herhangi bir çürük oluşmaz ama aşınma nedeniyle minenin alt katmanı olan dentinin açığa çıkması hassasiyet oluşmasına sebep olur.

Bunun önüne geçmek için açığa çıkan dentin yapısı dolguyla kapatılabilir,böylece hassasiyet çözülmüş olur. 

 Dolgu neden yapılır ? 

Belli nedenlerle uzaklaştırmak zorunda kaldığımız sağlıksız diş dokusunun yerini doldurmak gerekmektedir. Yerine işlevli ve diş anatomisine uygun dolgular yapılır. 

Dolgu türleri nelerdir?

3 temel dolgu çeşidi vardır.Laboratuvarla iş birliği içinde yaptığımız porselen dolgular (inley,onley,overlay ),beyaz dolgular diye bilinen kompozit dolgular ve gümüş dolgular olarak bilinen amalgam dolgular.Bunların yanında cam iyonomer ve kompomer dolgular da çocuklarda sıklıkla uygulanır.

En iyi dolgu hangisi ?

En iyi dolgu doğru endikasyonla doğru yerde doğru teknikle uygulanan dolgudur.Mesela çok geniş kaybı olan dişe kompozit dolgu yapılırsa kırılma riski vardır.Hastaya onley yapılma gerekliliği anlatılır ,hasta doğru yönlendirilmeli uzun süreli ve sağlıklı kullanabileceği seçenek belirlenmelidir.

Hangi durumlarda kanal tedavisi yapılır ?

Dişlerin 3 katmanı vardır;mine, dentin ve pulpa.Dişin canlılığını sağlayan pulpa dokusunun çürükle, termal veya mekanik travmayla sağlığının etkilendiği durumlarda kanal tedavisi uygulanmalıdır.

Kanal tedavisi gerektiğini belli semptomlarla anlayabiliriz.Eğer diş durup dururken ağrıyor veya dış etkenlerle(sıcak,tatlı gibi) başlıyor ve ağrı uzun sürüyorsa ,geceleri ağrı artıyor ve ağrı kesici alınmasına rağmen geçmiyorsa , dişin renginde gözle görülür bir değişiklik varsa , ağrı olmamasına rağmen dişetinde şişlik mevcutsa dişe kanal tedavisi yapılmalıdır.

Bazen de protez planlamasından dolayı kanal tedavisi yapmak zorunda kalabiliriz.

Bu dişlerin kök tedavileri kadar üzerine yapılacak restorasyonların da sızdırmaz ve dayanıklı olması önemlidir.Genelde bu dişlerin kaviteleri büyüktür ve bu kavitelerin kompozitle modifiye edilmesi yeterli olmayacaktır.Kök kırıklarına yol açarak dişin çekimine neden olacak kadar büyük problemlere neden olabilir.Bu yüzden endikasyon özenli belirlenmeli ,porselen dolgu (inley,onley ve overlay) veya zirkonyum kaplamalarla üst yapısı bitirilmelidir.

İnley, onley ve overlay nedir ?

Dolguyla restore edilemeyecek aşırı harap dişlerde , porselen ile güçlendirilmiş kompozitten laboratuvar ortamında işlenerek yapılan dolgulardır. Yapılan restorasyon kapsadığı diş alanına göre inley , onley veya overlay olarak isimlendirilir.Dişin sadece okluzal tablasını içine alıyorsa inley , cuspların 1/3 ünü de içine alıyorsa onley, 1/3 ünden fazla alanı kapsıyorsa overlay denir.

Porselen dolgu nasıl uygulanır ?

Porselen dolgu yapımı için 2 seans gereklidir.İlk seansta hasta ağzında dolgu için hazırlık yapılır ve dijital tarayıcı ile hasta ağzının 3 boyutlu kopyası bilgisayar ortamına aktarılarak laboratuvara gönderilir.

Manual ölçü sistemiyle de porselen dolgular yapılabilir ,fakat çok hassas bir işlem olduğu için dijital tarayıcıyla ince ayrıntıların aktarımı daha kolay olacaktır.İkinci seans randevusu 1-2 gün sonrasına verilir.

Bu seansta laboratuvardan gelen porselen restorasyon ağız içinde denenir,gerekli uyumlamalar yapılır ve onley için özel olan yapıştırıcı ile dişe yapıştırılır.

Avantajları ?

En büyük avantajı ve asıl tercih etme nedenimiz normal dolguya göre dayanıklı olmasıdır.

Bunla beraber birkaç önemli avantajı daha vardır.

• Kullanılan materyal sayesinde renklenme yapmaz, ilk günkü gibi kalır.
• Onley dişe saygılı bir restorasyondur.Aşırı harap dişlerde diğer bir seçenek kaplamadır , kaplama yapılırken sağlıklı diş dokusundan fedakarlık yapılarak dişin ufalması gerekebilir. Uyum için sağlıklı dokulardan almamızı gerektiren vakalarda kaplama yerine onley seçmek mantıklı olacaktır.
• Laboratuvar ortamında yapıldığı için ağız içinde yapılırken olabilecek nem,tükürük gibi olumsuz faktörlerden kurtulmuş oluruz. Böylece marjinal sızıntı ve sekonder çürük riski azalır.
• Ağız içinde uygulama yapıldığı zaman yandaki dişin duvarıyla işlem yapılan dişin duvarı arasına cila yapılamaz, onleyde bu duvara da cila uygulanabilir ve yemek artıkları oraya tutunamaz daha hijyenik bir ortam sağlanır.
• Onley dolgularda,kompozitlerde yaşadığımız polimerizasyon büzülmesinin önüne büyük ölçüde geçmiş oluruz. Böylece polimerizasyon büzülmesi sonucu görülen uyum bozuklukları,marjinal sızıntılar,sekonder çürükler ve postop hassasiyetlerin de önüne geçmiş oluruz.

Dezavantajları ? 

Maliyetinin normal dolguya göre fazla olması ve 2 seans gerektirmesidir.Sağlık açısından herhangi bir olumsuz etkisi yoktur.

Doğal görünecek mi ?

Doğal görünmesi için onley  renginin ve formunun dişe uyumlu olması gerekir. Laboratuvara gönderirken renk skalasından dişe en uyumlu renkler seçilir ,birkaç renk beraber karıştırılarak da dişin özel olan rengi işlenebilir.Form açısından simetrik dişi hala mevcutsa örnek alınarak işleme yapılır ,eğer diş mevcut değilse diğer dişlerle uyumlu olarak bilgisayar ortamında bir tasarım oluşturulur.

Porselen diş dolgusu ne kadar?

Normal dolguya göre 4-5 kat pahalı bir işlemdir. Kullanılan malzeme ve laboratuvar işçiliği fiyata bu şekilde yansımaktadır.

Porselen dolgu sararır mı ?

Cilalı olarak bitirilen porselen renklenme yapmaz. Ayrıca normal dişten bile kolay temizlenebilen bir yapısı vardır. Cilalı ve pürüzsüz olarak bitirilen yapısı hem sararmayı engeller hem de dil hassasiyeti yüksek olan hastaların bile restorasyon-diş arası geçişi algılamasının önüne geçer.

Porselen dolgu mu kompozit dolgu mu amalgam dolgu mu?

Kompozitin en önemli sorunu adezyondu,yani dolgunun dişe mikromekanik tutunması.Gelişen teknolojiyle adezyon sorunu büyük ölçüde çözüldü, bu sayede amalgamın önüne geçmeyi başardı.

Artık hastalar siyah görünen dolgu değil de her diş rengini taklit edebilen özel olarak seçebileceğimiz estetik dolgular istiyorlar.Biz de ilk seçenek olarak kompozit dolguları tercih ediyoruz. Fakat kompoziti bazı durumlarda hala kullanamıyoruz ve kullanmamalıyız.

• Özellikle dişetine yakın nem,kan ve tükürük kontaminasyonunu engelleyemeyeceğimiz alanlarda kullanılmamalıyız.Çünkü bu durum bağlantıyı olumsuz etkileyerek renklenme,sızıntı,bağlanamayan alanlarda ikincil çürük ve hassasiyetlere neden olur.
• Konfigürasyon faktörü olarak da bilinen c faktörü, bağlanan yüzeyin bağlanmayan yüzeye oranıdır.Polimerizasyon büzülmesi fazla olsun istemiyorsak bu faktörün oranının 1 e yakın olması gerekir.Bu oranın alt sınırını sağlayamıyorsak kompozitten vazgeçmeliyiz.
• Kompozitin esneme katsayısı ile dişin esneme katsayısı arasında fark vardır.Dişin büyük bir bölümünün restore edilmesi gerektiği durumda kompozitten kaçınılmalıdır,çünkü esneme katsayısı farklılıkları nedeniyle kırıklar oluşur.Porselenin bu gibi özellikleri dişe daha yakındır,bu sayede dişle beraber hareket edebilir. 

Kompozit seçemediğimiz bu durumlarda renk avantajı ,uyumu ve hastalarımızın siyah dolgu yaptırmak istememesi nedeniyle porselen dolgu tercih ederiz.

Amalgamı ise protez altındaki geniş ve dişetine yakın çürüklerde kullanırız. 

Amalgam dolgularımı değiştirmem gerekli mi ?

 Zamanında yapılmış eski amalgam dolguların kırık ,çürük gibi tıbbi bir zorunluluğu olmadığı sürece değiştirilmesi gerekmez.Amalgam dolgu yapılıp cilalandıktan sonra artık civa salınımı yapmaz. Amalgamın sökülmesi gerekiyorsa lastik örtü ve iyi bir emme kuvveti eşliğinde uygun şartlar altında sökülmelidir. Çünkü sökülürken dönme kuvvetine karşı oluşan enerjiyle civa salınımı olabilir. 

Porselen dolgu ömrü ne kadar ? 

Porselen dolgu yapıldıktan sonra artık kendi dişiniz gibi düşünebilirsiniz. Kendi dişinize nasıl bakıyorsanız porselen dolgunuza da o şekilde bakmalısınız.Nasıl kendi dişiniz çürüyebiliyorsa bakımı yapılmadığı zaman porselen dolgularda da problemler oluşabilir.Dolgu, ağız hijyeni ve bakımı yapıldığı zaman ömürlük kullanılabilir.

Uygulama esnasında ağrım olacak mı ?

Onley endikasyonu olan bir vakaysa derin bir kavite oluşacaktır,bu tür durumlarda zaten anesteziyle işlem yapılır. Anestezi yapıldığı zaman ağrı asla duyulmaz , sadece his olarak algılanabilir.Anestezi etkisi geçtikten sonra genelde ağrı duyulmaz fakat bazen kavite derinliğine bağlı 1-2 gün hassasiyet olabilir,o da geçici ve ağrı kesiciyle kolaylıkla rahatlayacak bir durumdur.