Protetik Diş Hekimliği

Sabit Protezler

Protez, bir organ ya da parçasının eksikliğinin yapay olarak onarılması ve işlevinin iyileştirilmesi işlemidir. Diş hekimliğinde diş protezi, eksik dişlerin ve diş etlerinin atrofik kısımlarının değiştirilmesini sağlayan ve kişiye özel olarak uygulanan bir prosedürdür. Diş protezlerinin sabit ve hareketli protezler olmak üzere iki ana türü vardır. [1]

Protez Nedir?

Hasarlı, estetik olmayan ya da işlev bozukluğu bulunan dişlerin restore edilmesi ya da bir veya birden fazla sayıda eksik doğal dişin yerine koyulması için diş protezleri denilen yapay apareylere ihtiyaç duyulur.

Bu restorasyonun en önemli amacı, özellikle hastanın çiğneme fonksiyonunun rehabilite edilmesidir. Bu, uygun ve verimli oklüzal temaslar kurulması için diş protezlerinin bireysel geometrisinin gerekli olduğu anlamına gelir.

Diş protezlerinin uzun ömürlü ve yüksek performanslı olması için dayanıklılık, yorulma direnci ve ağız içi yaşlanma direnci gibi faktörlere dikkat edilmelidir. Ayrıca tedaviden önce belirlenen pulpitis belirtileri ya da doğal dişteki diğer olumsuz durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Diş protezlerinde karşıt doğal dişlerin aşınma düzeyi ve aşınma direnci de değerlendirilmesi gereken etkenler arasında yer alır. Diş protezlerinin diş dokusunu aşırı düzeyde aşındırması, yan yana duran doğal dişlerin sağlığını ve işlevini tehlikeye atabileceği için önlenmelidir.

Diş protezlerinin başarısını değerlendirmede kullanılan önemli bir parametre hastanın konforudur. Bu açıdan bakıldığında hareketli protezlere göre sabit protezlerin daha çok tercih edildiği kolaylıkla fark edilebilir. [2] Bu noktada önemli olan hastaya özel tercihlerin yapılmasıdır, kimi zaman genel sağlık durumu ve hasta özelindeki unsurlar hareketli protezlerin tercih edilmesini gerektirebilir.

Sabit Protez Nedir?

Sabit protezler; ağız içerisindeki eksik dişlerin tamamlanması için uygulanan kuronlar, köprüler ya da implantlar gibi çıkarılamayan diş restorasyonlarını ifade eder. Hasta tarafından çıkarılıp takılabilen hareketli protezlerin aksine sabit protezler yalnızca diş hekimleri tarafından takılıp çıkarılabilirler. [3]

Diş eksikliklerinin giderilmesi için altın standart olarak kabul edilen sabit protezler; üst ya da alt çenedeki tüm sıranın ya da tek dişlerin ya da her ikisinin değiştirilmesi amacıyla uygulanabilir. Sabit protezler, gerçekçi bir görünümle hastanın kendi doğal dişlerine benzer bir şekilde özenle tasarlanır. [4]

Sabit protezler, hastanın ağzına sabitlenen restorasyonlar kullanılarak dişlerin restore edilmesini sağlarlar. Endirekt restorasyonlar olarak da bilinen sabit protezler tek ya da birden fazla dişi restore etmek ve onarmak ya da dişler arasındaki nispeten küçük boşlukları gidermek için kullanılabilirler. [5]

Sabit Protez Türleri Nelerdir?

Çeşitli nedenlere bağlı olarak gelişen diş kayıpları her yaşta meydana gelebilir, meydana gelen diş kayıpları çiğneme fonksiyonlarına zarar verebilir ve hastanın görünümünün estetik açıdan kötüleşmesine neden olabilir.

Bu nedenle gerekli muayene ve teşhis sürecinin ardından en iyi malzemeler kullanılarak ve hastanın estetik görünümünü tamamlayacak iyi bir tasarımla sabit protezler yapılması gerekliliği ortaya çıkabilir. Eksik ya da hasarlı dişlerin yerine kullanılan sabit diş protezleri doğal dişlere ya da yapay köklere yapıştırıldıklarından hasta tarafından çıkarılmaları mümkün değildir. Sabit diş protezlerinin farklı türleri vardır. [6]

Kron

Zaman içinde çeşitli nedenlere bağlı olarak dişler çürüme, travma ya da yalnızca kullanım gibi nedenlerle zarar görebilir. Buna bağlı olarak dişlerin şeklinde ya da boyutlarında deformasyon oluşabilir. Diş kronları bu tür durumlarda dişin üzerine yerleştirilebilen, diş şeklindeki kaplamalardır.

Hasarlı dişler için yeni bir kaplama olan kronlar metal destekli porselenler ya da zirkonyumlarla yapılabilirler. Doğal dişi taklit eden protezler olan kronlar hasarlı ya da çürük dişin üzerine takılırlar.

Yontulmuş, aşınmış ya da çatlamış dişler için uzun vadeli ve etkili çözümler sunan kronlar nispeten kalıcı bir çözüm olarak kabul edilirler. Kaplama olarak da adlandırılan kronların ömrü, bakımları uygun şekilde yapıldığı takdirde 10 yıl civarındadır. [7]

Kronlar implant ya da doğal diş üzerine yerleştirilebilirler. Bu özellikleri kronlara çok yönlü bir nitelik katar. Doğru bir şekilde simante edilebilmeleri için sağlıklı dişin yüzeyinin önemli ölçüde şekillendirilmesini gerektirirler.

Estetikle ilgili oldukları kadar çiğneme fonksiyonlarının yerine getirilmesinde de önemli bir görev üstlenirler. Kronların en büyük avantajlarından biri doğal olarak ağza uyum sağlaması ve hastada protez kullanıldığına dair bir rahatsızlık hissi oluşturmamalarıdır. [8]

Hasarlı dişlerin üzerine yerleştirilen kronlar genellikle dolgu tedavisi mevcut sorunu çözmediğinde dişlerin korunması, kaplanması ve bu yolla eski şeklini kazanması amacıyla uygulanır. Metal, porselen, reçine ve seramikten yapılabilen diş kronları tipik olarak düzenli, doğru ve yeterli bir ağız hijyeni dışında özel bir bakım uygulanmasını gerektirmezler. [9]

Köprü

Köprü, eksik dişlerin neden olduğu boşlukların kapatılması amacıyla boşluğun her iki ucundaki doğal dişlere sabitlenen ve pontik denilen bir ya da daha fazla takma dişten yapılan protez çeşidi olarak tanımlanabilir.

Köprüler genellikle doğal dişlere benzemesi için zirkonyum veya porselenden yapılır. Diş köprülerinin; geleneksel köprü, kanatlı köprü ve Maryland köprü gibi farklı türleri vardır.

En popüler köprü türü olan geleneksel köprüler, her bir dayanak dişin üzerine yapıştırılan diş kronları tarafından yerinde tutulan takma diş ya da dişlerden oluşur. Eksik dişin oluşturduğu boşluğun her iki tarafında doğal dişlerin olması durumunda kullanılabilen bir yöntemdir.

Kanatlı diş köprüsü, geleneksel köprülere benzemekle birlikte eksik dişin desteklenmesi yalnızca bir taraftaki dayanak dişle sağlanır. Kanatlı köprü yapılması için eksik diş boşluğunun yanında yalnızca bir doğal diş olması yeterlidir.

Maryland diş köprüsü, geleneksel köprülere benzer bir alternatiftir. Bu yöntemde boşluğun her iki tarafında birer tane olmak üzere iki doğal dayanak diş kullanılır. Geleneksel diş köprüsünde dayanak dişlerde diş kronları kullanılırken Maryland diş köprüsünde dayanak dişlerin arkasında metal ya da porselen altyapı kullanılır. Yine geleneksel diş köprülerinde olduğu gibi yalnızca eksik dişin ya da dişlerin neden olduğu boşluğun her iki tarafında doğal bir diş olması halinde uygulanabilir.

İmplant Üstü Sabit Protez

İmplant üstü sabit protezler hem işlevsel hem de estetik açıdan faydalarıyla ön plandadır. Hastanın kendi doğal diş yapısına oldukça benzerdirler. Sabit protezlerin diğer çeşitlerine göre önemli ölçüde azaltılmış bir kütle vardır ve herhangi bir mukozal desteğe ihtiyaç duyulmadığından hastalar daha fazla kuvvetle çiğneyebilirler ve daha geniş bir yelpazedeki besinleri rahatlıkla tüketebilirler. [10]

İmplant destekli diş köprüsünde kronların ya da çerçevelerin aksine diş implantları kullanılır. Eksik olan dişler için cerrahi olarak implantlar yerleştirilir. İmplantlar köprünün yerinde durmasını sağlar. Her eksik diş için implanta gerek duyulmaz ve bu durumlarda köprüde iki implant destekli kron arasında asılı pontik veya pontikler bulunabilir.

En Çok Tercih Edilen Sabit Diş Protezi Çeşidi Hangisidir?

En çok tercih edilen sabit diş protezi köprü olmakla birlikte implant üstü sabit protezler birçok açıdan avantajları ile ön plana çıkarlar. Ancak önemli olan hastanın yapısal özelliklerine ve ihtiyaçlarına göre en yüksek verimi sağlayacak sabit diş protezinin tercih edilmesi ve uygulanmasıdır.

Sabit Protez Hangi Durumlarda Uygulanır?

Sabit protez; hastada tek diş deformasyonu, tek diş eksikliği ya da yan tarafında/taraflarında diş bulunması koşuluyla birden fazla diş eksikliği olması durumunda uygulanır. Bununla birlikte hastanın sabit protez uygulamaları için uygun olup olmadığı yapılacak olan detaylı muayene ve röntgen görüntülemeleri sonucunda kişi özelinde belirlenir.

Sabit Protez İçin Kaç Diş Gerekir?

Sabit protez için kaç diş gerektiği hangi tür sabit protez uygulanacağına göre değişiklik gösterebilir. Sabit protezlerde genellikle boşluğun her iki tarafında sağlam ve uzun köklü diş ile proteze tutuculuk sağlanması gerekse de sabit protezlerin yalnızca tek bir diş üzerine uygulanabilen türleri de vardır.

Sabit Protez Nasıl Takılır? Sabit Protez Yapım Aşamaları Nelerdir?

Sabit protezlerin yapım aşamaları ve takılma şekilleri seçilen sabit protez türüne göre farklılık gösterebilir. Bununla birlikte yapım aşamalarında uyulması gereken belirli kriterler vardır.

Sabit protezler takılmadan önce tedavi konusu dişe komşu olan dişler hazır hale getirilmelidir. Bu kapsamda dişlerde çürük olması durumunda çürükler temizlenmeli ve sabit protez uygulamalarına hazırlanmalıdır.

Restorasyon yapılacak olan dişler üzerinde gerekli ölçüler alınmalı ve laboratuvar ortamında model çıkarılmalıdır. Hastanın doğal dişlerine en yakın görüntünün elde edilebilmesi için renk tespiti yapılmalıdır.

Daha sonra laboratuvarda hazırlanmış olan sabit protezlerin komşu dişlerle ve dokularla ilişkisi, uyumluluğu kontrol edilmeli ve hastanın onayı alınmalıdır. Cila işlemi için laboratuvara gönderilen sabit protezler sabitlenmeden önce bir kez daha ağız içi denemesi yapılmalıdır. Herhangi bir sorun yaşanmaması durumunda protezler sabitlenerek süreç tamamlanmalıdır.

Sabit Diş Protezi Uygulanması Ağrılı mıdır?

Sabit diş protezi uygulaması sırasında uygulanan tedavinin türüne göre hastaya anestezi uygulandığından, tedavi sırasında ağrı ya da acı hissedilmez. Ancak tedavi sonrasında uyum sağlama sürecinde geçici ağrı hissedilmesi söz konusu olabilir. Bu gibi bir durumda diş hekimlerinin önerdiği ağrı kesicilerin kullanılması ile ağrı sorunu giderilebilir.

Sabit Protezler Kaç Seansta Tamamlanır?

Sabit protezlerin kaç seansta tamamlanacağı uygulanacak tedavinin kapsamına, hangi malzemenin kullanılacağına, kaplama yapılıp yapılmayacağına ve buna benzer etkenlere göre değişiklik gösterebilir. Sabit protez tedavisi genellikle 3 ile 4 seansta tamamlanır.

Sabit Protez Tedavisi Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sabit protez tedavisi öncesi detaylı bir diş hekimi muayenesinden geçilmelidir. Böylece hastanın ağız ve diş yapısı ile ihtiyaçlarının doğru bir şekilde değerlendirilmesi mümkündür. Eğer sabit protez tedavisi öncesi uygulanması gereken tedaviler bulunuyorsa protez öncesi cerrahi prosedürlerine başvurulabilir. Hastanın ihtiyaçlarına uygun sabit protez tedavisi planlandıktan sonra uygulama aşamasına geçilir.

Sabit Protez Tedavisi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sabit protez tedavisi kapsamında yapılan kalıcı yapıştırma işlemini izleyen ilk 1 saat çok soğuk ve sıcak içecekler tüketilmemeli, katı gıdalar yenilmemelidir. Yapıştırma sırasında lokal anestezi uygulandıysa uyuşukluk geçene kadar dil, dudak, yanak gibi yumuşak dokuların ısırılmamasına özen gösterilmelidir.

Sabit protez dişler takıldıktan sonra doğal dişlerle yenilip içilen şeyler tüketilebilse de fındık, fıstık kabuğu kırma, dişlerle şişe kapağı açma gibi bölgeye fazla baskı yapılmasını gerektiren yiyeceklerin tüketiminden kaçınılmalıdır.

Sabit protezler takıldıktan sonra geçici süreyle soğuk-sıcak hassasiyeti yaşanabilir. Sabit protezlerin uzun süre ve sağlıklı bir şekilde kullanılabilmesi için ağız ve diş bakımına özen gösterilmelidir.

Sabit Protezlerin Avantajları Nelerdir?

Diş köprülerinin restoratif diş hekimliği çalışmalarında kullanım sıklığını açıklayan birkaç olumlu etkisi vardır. İlk olarak, sabit protezler ağızdaki eksik dişlerin yerine konulması için etkili bir çözüm olup hem fonksiyonel hem de estetik düzeltme sunar.

İşlev açısında, sabit protezler çenede artık boşluk olmadığı için hastanın normal bir şekilde çiğnemesine ve yemek yemesine izin verir. Dilin yerleşimini ve ağızda seslerin oluşma şeklini değiştirebilecek diş boşluklarını doldurarak hastanın engellenmeden konuşmasına yardımcı olabilir.

Estetik olarak sabit protezler, özellikle rengin çevre dişlere uyumlu olması durumunda orijinal dişlerin kaybını telafi edebilir. Bu, eksik dişleri nedeniyle görünümlerinden rahatsız olan hastalarda benlik saygısını ve güveni artırmaya yardımcı olabilir.

Sabit protezler, ağzın uzun süreli sağlığı açısında da fayda sağlayabilir. Normal şartlar altında çenedeki boşluk, dişlerin kademeli olarak pozisyon değiştirmesine ve yayılmasına bu da ısırma sorunlarına neden olabilir.

Buna karşılık sabit protezler, eksik dişlerin boşluklarının doldurulması için kullanıldığında, hareket riskini ve buna bağlı ısırma problemlerini azaltmak için her iki taraftaki dişlerin sıkıca yerinde tutulması sağlanır. Ek olarak çeneden kemik kaybı riski azaltılarak yüz yapısı korunur.

Birçok hasta, ağızda konfor sağladığı ve bakımı kolay olduğu için sabit protezleri tercih ederler. Hastanın sabit protezlere alışması genellikle kısa bir süre içinde gerçekleşir. Daha sonra ağız yapısının bir parçası olarak pek fark edilmezler. Sabit protezlerin düzenli olarak çıkarılmasına gerek yoktur ve doğal dişler gibi fırçalanarak temizlenebilirler.

Sabit Protezlerin Dezavantajları Nelerdir?

Restoratif diş hekimliğinde sabit protezlerin kullanımına bağlı birkaç dezavantaj da vardır. Sabit protezler takıldıktan sonra bazı durumlarda pontiği yerinde tutan ve boşluğun her iki tarafında yer alan sağlıklı abutment dişler zarar görebilir. Köprülerin ve kronların iyi oturmaması, altlarına plak ve bakterilerin girmesine izin vermemesi durumunda çürüme riski bulunur. Ayrıca kron ve köprülerin yerleştirilmesinden sonra dişlerin yapısı da değişebilir.

Bazı hastalarda destekleyici dayanak dişler köprüyü tutmak için yeterince güçlü değildir ve çökebilir. Bu ele alınması gereken ve durumu daha kötüleştirebilecek ek sorunlara neden olabilir. Daha ağır vakalarda, dayanak dişlerin diş implantları ile değiştirilmesi gerekliliği ortaya çıkabilir. [11]

Sık Sorulan Sorular

Sabit Protez Diş Ne Demek?

Ağızda çeşitli nedenlere bağlı olarak eksilen dişlerin neden olduğu boşluğun doldurulması ve laboratuvarda hazırlanıp destek dişler kesilerek yapıştırılan köprü, kron ve kaplamalara sabit protez diş denilir. Hasta tarafından çıkarılamayan sabit protezlerin metal destekli, porselen Laminate ve metalsiz seramik gibi farklı türleri vardır.

Porselen Dişler Ne Kadar Dayanır?

Porselen dişler, hasta tarafından doğru ve düzenli bir bakım yapılması durumunda ortalama 10 ile 15 yıl kadar dayanır. Bu sürenin uzatılması doğrudan hastanın dişlerine yapacağı bakıma bağlıdır.

Sabit Protez Kimlere Yapılır?

Sabit protez; dişlerde eksiklik ya da aşırı madde kaybı olan kişilere, diş dokusuna ve rengine benzeyen malzemeler kullanılarak uygulanır. Bu kapsamda sabit protez uygulamaları için;

Kısmi diş eksikliği olan,
Tüm dişlerini kaybeden,
Dişlerinde pozisyon bozukluğu bulunan,
Diş diziliminde aralık olan,
Zaman içinde çeşitli nedenlere bağlı olarak dişlerinde fiziksel ve kimyasal olarak aşınmalar meydana gelen,
Çoklu restorasyon ve gülüş tasarımı ihtiyacı olan kişiler aday olarak kabul edilir.

Sabit Diş Protezi Sonrası Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Sabit diş protezi sonrası hastanın protezleri alışması ve sorunsuz bir şekilde yemek yemeye başlaması için gereken süre kişi özelinde değişebilir. Sabit diş protezinden sonra alışma sürecinde yemek yavaş yavaş çiğnenerek yenilmeli ve küçük lokmalar ağza alınmalıdır. Lokmalar ağzın iki tarafına da alınmalı ve eşit bir şekilde çiğnemeye özen gösterilmelidir. Bu aynı zamanda alışma sürecini de hızlandıracak bir unsurdur.

Sabit diş protezinden sonra kasların yeniden güçlenmesi için geçen sürede yumuşak gıda ağırlıklı bir besleme programı uygulanmalıdır.

Sabit Diş Protezi Bakımı Nasıl Yapılmalıdır?

Sabit diş protezlerinin bakımı çok önemli bir süreçtir. Günümüzde protez temizleme kitleri bulunsa da protezlerin soğuk su, diş macunu ve ekstra yumuşak diş fırçasıyla temizlenmesi mümkündür. Seçilen diş macunu aşındırıcı özellikte olmamalıdır. Diş ipi kullanılması da sabit protezlerin temizliğinde önemli bir adımdır.

Bu aşamada diş etleri ve doğal dişler de göz ardı edilmemelidir. Protezlerde kullanılandan farklı bir diş fırçası kullanılarak normalde yapıldığı gibi doğal dişler fırçalanmalı ve diş ipi kullanılmalıdır.

Ağız gargara ile çalkalanmalı, yumuşak bir diş fırçası ve diş macunu kullanılarak ağzın çatısı ve diş etleri fırçalanmalıdır. Diş etlerinin fırçalanması, kan akışını uyardığı ve kemik kaybını önlemeye yardımcı olduğu için çok önemlidir.

Sabit protezlerin yemeklerden sonra mutlaka diş fırçasıyla temizlenmesine, diş hekiminin önerdiği ara yüz fırçaları ve diş ipi kullanılarak temizliğin desteklenmesine özen gösterilmelidir. Ayrıca rutin diş hekimi muayeneleri kesinlikle ihmal edilmemelidir. [12]

Sabit Diş Protezleri Çürürler mi?

Sabit diş protezleri yapay maddeler olduklarından kendileri çürümese de bu diş bakımına özen gösterilmesi gerekliliğini ortadan kaldırmaz. Diş ve diş eti sınırındaki bakterilerin iyi temizlenmemesi sonucunda diş eti çekilmeleri meydana gelebilir. Bunun sonucunda da kaplamaların altındaki dişlerin açığa çıkması ve çürüme başlaması gibi istenmeyen durumlarla karşı karşıya kalınabilir.

Sabit Diş Protezleri Kırılır mı?

Sabit diş protezleri oldukça sağlam olmalarına karşın; olağan dışı kuvvetlere maruz kalmaları, gece diş sıkma alışkanlığı ve nadiren de olsa malzemeden kaynaklanan sorunlardan dolayı kırılmaları söz konusu olabilir.

Bununla birlikte genellikle protez tamamıyla kırılmaz. Yalnızca protez alt yapısı ile porselen ayrılır. Bu durumda sorunun çözümlenmesi için yenisinin yapılması gerekir. Kırılma sorununu çözebilmek için monolitik zirkonyumlar günümüzde başarı ile kullanılmaktadır.

Sabit Diş Protezleri Yerinden Çıkar mı?

Protezler yapıştırılırken son derece gelişmiş bir teknoloji ve güçlü yapıştırıcılar kullanılır. Bu nedenle protez dişler kolayca yerinden çıkmaz. Gerekli olduğunda diş hekimleri özel aletler ile sabit dişleri çoğunlukla yerinden çıkartabilirler. Çıkartılamayan sabit protezlerin ortadan ikiye kesilmesi ya da doğal diş gibi ufaltılarak yerinden çıkarılması gerekir.

İhtiyaç halinde protezin yerinden sökülebilmesi için bazı durumlarda çok güçlü yapıştırıcıların kullanılması tercih edilmeyebilir. Normal yapıştırıcılar da çoğu zaman sabit protezlerin sorunsuz bir şekilde kullanılmasını sağlayabilir. Yerinden çıkma ya da oynama hissedilmesi durumunda diş hekimine başvurulmalıdır. Aksi takdirde dişte çürüme başlayabilir.

Sabit Diş Protezlerine Ne Zaman Alışılır?

Sabit diş protezlerine alışma süresi kişiden kişiye değişebilir. Genellikle hasta sabit protez dişlerine alışmaya birkaç hafta içinde başlar ve bu süreç birkaç ay içinde tamamlanır.

Köprü İşleminde Ne Tarz Malzemeler Kullanılır?

Köprüler, hasar görmüş dişlerin onarılması ya da dişler arasındaki boşlukların giderilmesi amacıyla kozmetik diş hekimliğinde en sık kullanılan yöntemlerdir. Dişlerin estetiğini ve dizilişini iyileştirmesinin yanı sıra ağız içinde sabitlendiği ve çıkarılamadığı için oldukça avantajlıdır.

Köprüler amaçlarına bağlı olarak farklı malzemelerden imal edilebilirler. Eğer yalnızca estetik görünümün iyileştirilmesi amaçlanıyorsa porselen ya da zirkonyum gibi ağız içinde doğal görünüm sağlayacak malzemeler seçilir.

Sağlamlık köprülerde olması gereken en önemli özelliklerden biridir. Bu nedenle seçilen malzemenin gücü ve estetiği birleştirmesine dikkat edilir. Diş köprülerinde kullanılan en yaygın malzemeler; porselen, zirkonyum, metal alaşımlardır. Bununla birlikte, hangi malzemenin kullanılacağı kişi özelinde değişebilen ihtiyaçlara göre belirlenir.