Ağız ve Çene Cerrahisi

Diş Kisti Ameliyatları

Dişlerle ilgili hastalıklar ve sorunlar söz konusu olduğunda genellikle çürükler, diş hassasiyeti ve 20’lik dişin çekilmesi akla gelse de ağız ve diş sağlığı ile ilgili olarak yaşanabilecek birçok farklı sorun vardır.

Bu sorunlardan biri de dental kistler olarak adlandırılabilen diş kistleridir. Bir dişin yanında ya da çevresinde meydana gelen yumuşak doku ya da sıvı kesesine kist adı verilir. Diş kistlerinin en önemli özelliği dişlerin içinde ya da çevresinde yavaş yavaş büyümeleridir.

Diş kistleri genellikle kuronların yakınındaki diş etlerinde, çıkmamış azı dişlerinde, ölü dişlerin köklerinde ve sağlıklı olmayan dişlerde meydana gelir. Enfeksiyon kapana kadar diş kistlerinin büyümesiyle ilişkili herhangi bir ağrı olmadığından hastaların diş kistleri olduğunu fark etmesi aylar hatta yıllar alabilir. Diş kistlerinin hemen fark edilememesi tedavi süreçlerinin aksatılmasına ve gerekli tedavilerin kapsamının artmasına yol açabilir.

Diş kistleri genellikle enfekte değildir. Ancak enfekte olduklarında diş kistinde ya da yakınında apse meydana gelebilir. Genellikle diş etinde bulunan ve diş çürümesinin neden olduğu bakteriler nedeniyle meydana gelirler. Küçük apseler genellikle antibiyotiklerle tedavi edilebilirken, büyük apselerin tedavisi genellikle cerrahi ekstraksiyon gerektirir.^[1]

Bu yazımızda “diş kisti nedir?”, “diş kistleri neden olur?”, “diş kistleri nasıl tedavi edilir?” gibi önemli soruların yanıtlarını bulabilir, en çok merak edilen sorular hakkında bilgi sahibi olabilirsiniz.

Diş Kisti Nedir?

Çene kemiği ve yumuşak dokuda gelişen içi sıvı dolu keseler olan diş kistleri odontejenik yani diş kökenli kistlerin ikinci en yaygın türü olarak bilinirler. Sürmemiş dişlerin, kısmen sürmüş dişlerin, çoğunlukla azı ya da köpek dişlerinin üzerinde oluşurlar.

İyi huylu olmakla birlikte tedavi edilmemeleri durumunda enfeksiyon gibi komplikasyonlara neden olabilirler.^[2] Diş kistleri genellikle iyi huylu olsalar da boyutları, yerleşim yerleri ve potansiyel olarak enfeksiyona yol açabilmeleri nedeniyle tedavi edilmesi gereken anomaliler olarak tanımlanmaktadır.

Diş Kistleri Neden Olur?

Diş kistleri genellikle ölü ya da ölmekle olan dişlerin köklerinin ucunda oluşur. Genellikle henüz sürmemiş dişlerin üzerinde sıvı birikmesine bağlı olarak ortaya çıkar. Odontejenik tümörler ve kistler genellikle normal diş gelişimlerinde yer alan dokulardan ve hücrelerden kaynaklanır.

Çoğu genetik sendromlarla yakından bağlantılıdır. Nevoid bazal hücreli Karsinom sorunu olan kişilerin vücudunda tümörlerin baskılanmasından sorumlu gen bulunmaz. Bu nedenle, çene içinde çoklu odontojenik kist gelişme riski oluşur.^[3]

Diş Kisti Hangi Tehlikelere Neden Olabilir?

Küçük bir diş kisti dahi olsa çıkarılması gelecekteki komplikasyonları önleyebilir. Tedavi edilmeden bırakılması durumunda karşılaşılabilecek komplikasyonlar şu şekildedir.

Enfeksiyon: Enfekte bir diş kisti, periodontal ve periapikal enfeksiyonlara neden olabilir.

Diş kaybı: Tedavi edilmeyen diş kisti, diş eti dokusunda sorunlara neden olur, diş eti dokusunu zayıflatarak dişi yerinde tutma yeteneğini kaybetmesine yol açabilir.

Çene kırığı: Çene kemiği herhangi bir diş kisti enfeksiyonu nedeniyle zayıfladığında, kırık gelişmesi riski vardır. Kist premolar bölgede olduğunda risk daha yüksektir.

Ameloblastoma ya da çene tümörü: Bunlar, esasen azı dişlerinin ya da yirmi yaş dişlerinin yakınındaki çeneyi etkileyen ve nadir görülen tümörlerdir. Mine tabakasını oluşturan hücrelerden ortaya çıkan çene tümörleri tedavi edilmedikleri takdirde kanserli hale gelebilir, akciğerlere ya da lenf düğümlerine yayılabilirler.^[4]

Diş Kistleri Belirtileri Nelerdir?

Diş kistlerinin yol açtığı belirtiler kistlerin türüne, yerleşim bölgelerine, büyüklüklerine göre değişiklik gösterebilir. Bu farklılıklar yaşanan şikayetlerin kapsamı üzerinde de etkilidir.

Genel bir söylemde bulunulması halinde diş kistlerinin;

Enfeksiyona bağlı ağrı ve/veya şişlik,
Kistin büyümesi nedeniyle çene kemiğinin zayıflaması,
Büyüyen kistin kenara ittiği dişlerin yer değiştirmesi,
Sinüs sorunlarına bağlı solunum ve uyku sorunları gibi belirtilere neden olabileceği ifade edilebilir.

Diş Kistleri Türleri Nelerdir?

Diş kistlerinin periapikal kist, dentigeröz kist ve odontojenik keratokist olmak üzere 3 spesifik türü vardır.

Periapikal kist: En yaygın diş kisti olan periapikal kist; radiküler kist, apikal periodontal kist, kök ucu kisti ya da diş kisti olarak adlandırılabilir. Bu kist dişin içindeki pulpa dokusunun ölümünden ya da nekrozundan kaynaklanır. Pulpanın ölümü genellikle diş çürümesi ya da travmasının sonucudur. Pulpa nekrozu, çoğu zaman kök ucunun sonunda iltihaplanmaya ve toksinlerin salınmasına yol açtığından “kök ucu kisti” oluşumuna neden olur.

Genellikle endodontik tedavi ile sorunun çözümlenmesi mümkündür. Ancak endodontik tedavinin yeterli gelmemesi halinde diş çekimi yapılarak kist yeri temizlenir ve yapay kemik materyali ile doldurulur. Kistler tekrar oluşabildiğinden geleneksel yöntemler yeterince etkili olmayabilir. Bunun önlenmesi için Retrograd kanal dolgusu yapılmalıdır.^[5]

Dentigeröz kist: Odontejenik kistlerin yaygın görülen bir türü de dentigeröz kistlerdir. Genellikle alt yirmi yaş dişlerinde ve kalıcı üst köpek dişleri bölgesinde görülür. Sürmemiş dişlerin taç çevresinde görülebilir. Sürmekte olan bir dişin folikül üzerine uyguladığı basınç dentigeröz kist oluşumuna neden olabilir. Söz konusu basınç kan akımını engelleyerek, mine membran dokusuyla dişin koronal kısmı arasında sıvı birikimine yol açabilir.

Dentigeröz kistler genellikle hızlı bir şekilde büyürler ve genişlerler. Tedavi dişin çekilmesi ve kistin çıkarılması yoluyla yapılabilir. Dişlerde hassasiyet, diş etlerinde şişlik gibi belirtilerle etkisini hissettiren bu kistler küçük olmaları halinde herhangi bir belirtiye yol açmayabilirler. Her yaştan kişide ortaya çıkabilmekle birlikte genellikle 20’li ve 30’lu yaşlarda görülme sıklıkları artar.

Odontojenik keratokistik: Genellikle alt çenede ya da mandibulanın arka bölgesinde ortaya çıkar. Diğer kist tipleriyle benzer olmasına karşın kesin tanı yalnızca; biyopsi, mikroskobik analiz ve panoramik röntgenle koyulabilir. Odontojenik kistin tedavisi cerrahi olarak kistin çıkarılmasıyla yapılabilir. İlerleyen dönemde odontojenik keratokistik nüksünün olup olmadığının kontrol edilmesi için hasta yaşam boyu izlenir.^[6]

Diş Kisti Nasıl Teşhis Edilir?

Küçük dentigeröz kistler genellikle diş röntgeni çekilene kadar fark edilmez. Diş hekimi çekilen diş röntgeninde olağan dışı bir noktayla karşılaşırsa bunun periapikal kist ya da anevizmal kemik kisti gibi başka tür bir kist olup olmadığını belirlemek için BT ya da MR taraması isteyebilir. Kistin daha büyük olması gibi bazı durumlarda diş hekimi yalnızca bakarak da dentigeröz kist teşhisini koyabilir.^[7]

Diş Kistlerinin Tedavisi Nasıl Yapılır?

Diş kistleri öncelikle diş hekimi ya da çene cerrahı tarafından kapsamlı bir muayeneden geçirilir. Uygulanacak olan tedavi, kistin türüne, kistin boyutuna ve bulunduğu yere göre belirlenir. Diş kökünde oluşan kistin iyileşme sürecinin başlatılması için endodontik tedavi ya da kanal tedavisi uygulanması gerekebilir.

Kist bir süredir bulunuyorsa ve hastanın bağışıklık sistemi herhangi bir nedenle tehlikeye girerse, kist şişerek zonklayabilir ve dokunulduğunda ağrıya neden olabilir. Bu durumda dişin çekilmesi gündeme gelebilir ya da kanal tedavisi uygulanabilir.^[8]

Dentigeröz kistlerin tedavisi boyutuna bağlıdır. Boyutun küçük olduğu durumlarda diş hekimi etkilenen dişle birlikte cerrahi olarak çıkarılabilir. Diğer durumlarda Marsupialization denilen bir teknik kullanılır. Bu kapsamda içinin boşaltılması için kist kesilir. Sıvı boşaltıldıktan sonra açık tutmak için insizyonun kenarlarına dikişler atılır. Böylece bölgede yeni bir kist oluşması engellenir.^[9]

Kist Operasyonları

Kist operasyonları, cerrahi prosedür gerektiren oral ve maksillofasiyal cerrahi kapsamında yer alır. Kistin tipi, boyutu ve yerine göre prosedür hasta özelinde planlanır.

Cerrahi olarak çıkarılması gereken diş kistine zamanında müdahale edilmezse kist zamanla büyüyerek çenedeki sinirlere, çevredeki dişlere, çevre dokulara ve çene kemiği gibi komşu yapılarak zarar verebilir. Bunun sonucunda ciddi sorunlarla karşı karşıya kalınabilir.

Büyük diş kistlerinin tedavisi daha karmaşıktır ve komplikasyon riski daha yüksektir. Bu nedenle diş kistlerinin erken aşamalarda tespit edilmesi ve çıkarılması tercih edilir.

Kist operasyonu ortalama 45 ile 90 dakika arasında tamamlanır. Uygulama bölgesi lokal anestezi ile uyuşturulur. Ancak kişi özelinde yapılan değerlendirme sonucunda IV sedasyon ya da genel anestezi uygulanması da mümkündür. Sinirler gibi hayati yapıları içermeyen küçük kistler genellikle kist enükleasyonu ile çıkarılır.

Kist operasyonlarında kistin üzerindeki yumuşak doku kaldırılır. Gerekirse kiste erişmek için çene kemiğinde bir pencere oluşturulur. İlgili dişlerin çekimi yapılır. Daha sonra kist çıkarılır ya da enükle edilir. Kalan boşluk iyice temizlenir.

Su geçmesini önleyecek şekilde kapatılır. Daha büyük kist boşlukları için önce boşluğun üzerine harici bir pansuman uygulanır. Uygulanan pansuman 24 ila 48 saat sonra çıkarılır. Bazı durumlarda, çıkarılan kist mikroskobik inceleme için laboratuvara gönderilir.^[10]

Kistlerin Ne Zaman Cerrahi Yolla Çıkarılması Gerekir?

Diş kistlerinin normalin dışında patojen bir yapıya sahip olmaları ve ilaç tedavisiyle iyileşme sağlanamaması durumunda cerrahi yollar çıkarılması gereksinimi doğar. Kist operasyonları planlanırken kistin konumu, boyutu ve yol açtığı şikayetler kapsamlı şekilde değerlendirilir.

Kist Operasyonları Sonrası İyileşme Süreci Nasıldır?

Diş kisti ameliyatından sonra hızlı bir iyileşme süreci yaşanması için doktorun tavsiyelerine uyulması ve reçete edilen ilaçların düzenli olarak kullanılması çok önemlidir. İyileşme süreci üzerindeki olumsuz etkileri nedeniyle operasyondan sonra alkol ve sigara kullanılması önerilmez.

Alkol kanın sulanmasına ve kandaki oksijen miktarının azalarak iyileşme sürecinin gecikmesine neden olabilir. Sigara kullanımı da doku iyileşmesini olumsuz yönde etkiler ve enfeksiyon riskini artırır. Doktor izin verene kadar diş fırçalanmamalı ve gargara uygulanmamalıdır. Aksi takdirde henüz tam iyileşmemiş olan yaralarda kanama meydana gelmesi riski vardır.

Ameliyat Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Diş kisti ameliyatından sonra ağız hijyenine maksimum derecede özen gösterilmelidir. Diş hekiminin belirttiği süre boyunca yalnızca sıvı ve yumuşak gıdalar tüketilmelidir. Ameliyat bölgesinin hızlı iyileşmesi, herhangi bir zedelenme oluşmaması için belirli bir süre yanak ve dudak çekme hareketlerinden uzak durulmalıdır.

Sık Sorulan Sorular

Kistler Nerede Meydana Gelir?

Diş kistleri genellikle; ölü ya da enfekte durumdaki dişlerin köklerinin çevrelerinde, gömülü 20’lik dişlerin çevresinde, diş etlerinde ya da çene kemiğinde meydana gelir.[11]

Diş Kistlerinin Oluşumu Engellenebilir mi?

Diş kistleri nadiren canlı dişlerin çevresinde gelişir. Enfeksiyon ya da travma sonucunda bir dişteki sinirler ölürse, diş en kısa sürede tedavi edilmeli ve enfeksiyon kaynağı haline gelmesi engellenmelidir. Kökün yanındaki dokular kist ya da apse oluşturmak için uyarılmamalı bu nedenle diş hekimi ziyaretlerine düzenli olarak gidilmelidir.

Eğer hastanın gömülü dişi olduğundan şüpheleniliyorsa daha detaylı tetkikler yapılması halinde diş kistleri küçükken tespit edilebilir ve potansiyel başlangıç noktasının ortadan kaldırılmasıyla kist oluşumu önlenebilir.

Kistik Lezyonlar Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Dişteki kistik lezyonların tedavi edilmemesi durumunda zaman içerisinde ağrı oluşması söz konusu olur. Bunun yanı sıra diş kökünün erimesi, kistin büyümesi sonucu etrafındaki kemiği yok etmesi ve baskı yaparak kemikte incelmeye neden olması gibi sorunlar görülebilir. Kemikteki incelme çene kemiğinde kırıklar oluşmasına yol açabilir. Ayrıca diş kistinin bulunduğu bölgeye bağlı olarak hasta çenede kasılma ve çeneyi açmada zorluk gibi sorunlarla karşı karşıya kalabilir.

Kistik Lezyon Teşhisi Nasıl Yapılır?

Küçük dentigeröz kistlerin genellikle diş röntgeni çekilene kadar fark edilmesi söz konusu olmaz. Diş hekiminin çekilen diş röntgeninde olağan dışı bir noktayla karşılaşması durumunda bunun periapikal kist ya da anevizmal kemik kisti gibi başka tür bir kist olup olmadığını belirlemek için BT ya da MR taraması istemesi mümkündür. Kistin daha büyük olması gibi farklı durumlarda diş hekimi sadece bakarak da dentigeröz kist teşhisini koyabilir.

Kist Operasyonları Öncesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

Diş kisti ameliyatından önce hastaya kapsamlı bir tesviye ve polisaj uygulanır. İyileşme sürecinin sağlıklı olması adına tükürükteki yararlı bakteri sayısını artırmak için oral probiyotik verilebilir. Eğer hastanın kanal tedavisine ihtiyacı varsa operasyondan önce bu işlem de tamamlanır.

Diş Kistleri Kendiliğinden Geçer mi?

Diş kistlerinin kendiliğinden kaybolması mümkün olmadığından diş hekimleri tarafından boşaltılmaları ya da çıkarılmaları gerekir. Aksi takdirde büyümeye devam etmeleri mümkündür.

Diş Kistleri Antibiyotik İle Tedavi Edilebilir mi?

Küçük diş kistlerinin antibiyotikler ya da anti inflamatuarlar kullanılarak tedavi edilmesi söz konusu olabilir.

Kist Ameliyatları Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir?

Kist ameliyatı sırasında uygulanacak olan teknik diş kistinin tipine göre hasta özelinde belirlenmelidir. Kistin büyüklüğüne göre gerekli durumlarda diren takılıp önce kistlerin küçültülmesi ve daha sonra cerrahi prosedürle çıkartılmaları tercih edilebilir. Uygulanacak anestezi türü de kistin büyüklüğü ve hastaların genel sağlık durumu değerlendirilerek belirlenmelidir.

Diş Çekimi Bir Çözüm mü?

Diş kistinin erken tespit edilmesi ve boyutunun küçük olması durumunda diş çekimi bir çözüm olabilir. Oluşan diş eksikliğinin giderilmesi için hasta özelinde belirlenen tedavi yöntemi tercih edilerek çene kemiğinin zarar görmemesi adına tedbir alınabilir.