Dişçi Korkusunu Yenmek İçin Öneriler

Dişçi korkusu, diş hekimi korkusu ve hatta dişçi koltuğu korkusu olarak da tanımlanabilen oldukça yaygın bir fobidir.

Bu yaygın anksiyete bozukluğu çoğu zaman kişilerin ağız ve diş sağlığı ile ilgili problemlerini ertelemelerine ve hatta göz ardı etmelerine bile neden olabilmektedir. Travmalar, kalıtsal faktörler, çevresel etkenler gibi birçok farklı sebebe bağlı olarak gelişebilen dişçi korkusu, hissedilen endişenin yanı sıra birçok farklı fiziksel belirtiyi de beraberinde getirmektedir.

Tedavisi bulunan ve tıbbi adıyla dentofobi olarak tanınan bu korku, kontrol altına alınmadığı takdirde ise birçok önemli dental sorunun ilerlemesine zemin hazırlayabilmektedir. Özellikle dentofobi sebebiyle diş çürüğü başta olmak üzere birçok önemli diş hastalığının tedavisini aksatan hasta sayısı oldukça fazladır. Hem ağız ve diş sağlığının geri kazanılması hem de bu konuda yaşam kalitesinin artırılması içinse uygun bir tedavi programı ile bu korkuyu yenmek öncelik olmalıdır.

Tedavi yöntemleri arasında bulunan bilişsel davranış terapisi gibi yöntemlerin, büyük oranda etkili sonuç verdiği bilinmektedir. Daha hafif semptomlara sahip kişiler için tedavi gerekmeyebilse de şiddetli dentofobi tanısı bulunan hastalar için mutlaka kişiselleştirilmiş bir plan oluşturulmalıdır.

Dentofobi Nedir?

Diş hekimi korkusu olan dentofobi, diş hekimine gitme veya diş muayenesi olma düşüncesinin kişide yarattığı kaygı bozukluğu durumu olarak açıklanabilmektedir. Oldukça sık karşılaşılan bu korku, tıpkı diğer kaygı bozuklukları gibi altta yatan birtakım psikolojik nedenlere bağlı ortaya çıkabilmektedir. Bazı hastalarda bu korku yalnızca belli müdahaleleri kapsarken (dolgu esnasında kullanılan aeratör gibi aletlerden korkma vb.), bazı hastalar ise basit bir diş muayenesinden bile kaçınabilecek bir korku hissine kapılabilmektedir. Bu da kişinin tüm diş bakımlarını aksatması ile sonuçlanabilir. Dentofobi sorununu tetikleyebilecek faktörler ise şunlardır:

Diş muayenesi malzemeleri ve iğne: Özellikle diş çürükleri olan kişiler, muayene esnasında kullanılan aletler ve yapılan iğnelere karşı hassas olabilmekte ve bu da daha fazla korkmalarına yol açabilmektedir.

Anestezi: Bu, çoğu hasta için olası bir ağrının tedavi süresince hissedilmeyecek olması anlamına gelse de bazı hastalar anestezinin işe yaramaması ihtimaline karşı korku geliştirebilmektedir. Bununla birlikte diş hastalıklarının tedavisinde uygulanan anestezinin yan etkilerinden (ağzın çarpılması, uyuşması veya konuşma güçlüğü gibi) korkan kişilerin sayısı da bir hayli fazladır.

Ağrı veya kanama: Diş prosedürlerinin büyük bir bölümü az miktarda da olsa ağrı hissedilmesine neden olmaktadır. Bununla birlikte basit bir diş taşı temizliği bile bazen ufak kanamalara yol açabilmektedir. Özellikle kan tutması veya kan korkusu (hemofobi) bulunan ve ağrılara karşı aşırı duyarlı olan kişilerde de bu nedenlere bağlı olarak dişçi fobisi gelişebilmektedir.

Gürültü: Diş tedavisi sırasında kullanılan aletlerin birçoğu gürültülü olabilmektedir. Bazı hastalarda ise bu gürültüye karşı bir korku duyulduğu bilinmektedir.

Boğulma korkusu: Dişçi fobisi olan insanların büyük bir kısmının aslında tedavi sırasında boğulmaktan veya öğürmekten korkuyor olması da muhtemeldir. Bu grup hastalar aslında nefes alamamaktan veya yutamamaktan korktukları için dolaylı bir fobi yaşamaktadır.

Koku: Bazı hastaların ise diş kliniklerinin veya tedavi esnasında kullanılan malzemelerin kokusundan rahatsız oldukları ve buna bağlı bir fobi geliştirdikleri söylenebilir.

Diş Hekimi Korkusu Kimlerde Görülür?

Mevcut durumda aşağıdakiler de dahil olmak üzere belli başlı sorunları olan hastaların dentofobi geliştirme ihtimalleri de çok daha yüksektir:

Kaygı bozukluğu veya benzeri duygudurum bozuklukları,

Panik atak,

Madde kullanımı,

Herhangi başka bir fobiye sahip olma.

Bunların yanı sıra dişçi fobisi ile ilişkili olabilecek diğer korkular ise şunlardır:

İğne fobisi (tripanofobi),

Doktor fobisi (latrofobi),

Dokunulmaktan duyulan rahatsızlık (haptofobi),

Kurma fobisi (emetofobi),

Acı hissetmeye yönelik korku (algofobi).

Dişçi Korkusu Neden Olur?

Diş hekimi korkusunun meydana gelmesinde bazı tetikleyici sebepler olabilmektedir. Bunlar, kaygı atağının şiddetlenmesine yol açmakta ve kişinin daha fazla korkuya kapılmasına zemin hazırlamaktadır. Öyle ki dişçi koltuğunda oturmak, tedavi sırasında kullanılacak aletleri görmek, diş hekimi ile tedavi hakkında konuşmak ve hatta tüm bunların öncesinde diş hekimine gitme düşüncesine sahip olmak bile dentofobiyi tetikleyebilmektedir.

Bunların dışında dişçi korkusunun olası nedenleri şunlardır:

Travmalar: Özellikle çocukluk döneminde diş hekimi ile kurulan olumsuz ilişki sonucu dentofobi gelişme ihtimali oldukça yüksektir. Ayrıca aile zorlaması sonucu rıza dışı diş müdahaleleri de bu duruma yol açabilir.

Aile öyküsü: Aile üyelerinin fobik bozukluğu veya anksiyete yönelimi de kişide fobi oluşumu ihtimalini artıran bir unsurdur.

Utanma veya çaresizlik hissi: Yüz bölgesine yakın teması gerektiren tedavi süreçlerinde hastaların çaresiz ve kontrolsüz hissetmeleri veya mevcut ağız ve diş durumlarından utanç duymaları sonucunda da dentofobi ortaya çıkabilmektedir. Özellikle nefes kokusuna dair takıntılı olan hastalarda bu durum sıkça görülmektedir.

Geçmiş deneyimler: Daha önceki tedavi süreçlerinin ve sonucunun hasta açısından olumsuzluklar barındırması, tedavinin mevcut durumu kötüleştirmesi, hekim başarısızlığı gibi kötü deneyimler de zaman içerisinde dişçi korkusunun ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.

Başka hastaların anlattıkları: Duygusal açıdan daha hassas yapıda olan hastalar ise bazen çevredeki diğer kişilerin tedavi deneyimlerinden fazlasıyla etkilenebilmektedir. Onların duydukları acıyı, nasıl zorlandıklarını veya nasıl korktuklarını dinlemeleri bile dentofobi geliştirmelerine yol açabilmektedir.

Dentofobinin Bilinen Belirtileri Nelerdir?

Dentofobinin belirtileri, daha hafif düzeyde başlayıp zaman içinde artış gösterebilmektedir. Diş hekimini görmekten, dişçi koltuğuna oturmaktan veya muayene olmaktan dolayı meydana gelen korku, beraberinde duygusal olduğu gibi fiziksel bazı semptomlara da yol açmaktadır. Belirtiler şunları içerir:

Kaygı ve endişe hali,

Baş bölgesinde basınç hissi, baş dönmesi veya sersemlik,

Dişçiye gitme düşüncesiyle birlikte gelen kontrolsüz ağlama,

Aşırı terleme, titreme veya kalp çarpıntısı,

Mide bulantısı veya nefes darlığı hissi,

Hazımsızlık ve benzeri mide rahatsızlıkları.

Ayrıca bir gece öncesinden veya günler öncesinden başlayan uykusuzluk problemi de bu süreçte sıklıkla görülebilmektedir.

Diş Hekimi Korkusunu Yenmek İçin Neler Yapılabilir?

Diş hekimi korkusu tedavisinde hangi yöntemin tercih edilmesi gerektiği, korkunun şiddetine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kişinin dentofobi semptomları kendi başına kontrol edemeyeceği düzeydeyse mutlaka diş tedavisi öncesinde uzman bir psikoloğa veya psikiyatriste başvurması önerilmektedir. Bununla birlikte uzman bir hekim önerisi ile duygu durumunu kontrol altına alabilecek sakinleştirici ilaç kullanımı veya hipnoz teknikleri de dentofobi tedavileri arasında tercih edilmektedir. Daha az şiddetli hastalar ise aşağıdaki yöntemleri deneyebilir:

Nefes egzersizleri ve meditasyon,

Akupunktur veya kas gevşetici egzersizler ile rahatlama teknikleri,

Dikkat dağıtarak ilgiyi başka yöne çekme veya farklı rahatlatıcı aktivitelerle uğraşma (müzik dinlemek vb.),

Aşamalı olarak tedaviye maruz kalma ve bu şekilde korkunun giderek azalması,

Maruz kalma terapisi ile birlikte bazı hastalarda bilişsel davranış terapisi (BDT) uygulanması da oldukça işe yarayabilmektedir. Dentofobi konusunda bilinçli olan doğru bir diş hekimini tercih etmek ise tüm süreçte kaygıların giderilmesine katkı sunacaktır. Modern diş hekimliği konusunda uzman doktorla çalışmak yalnızca ağız ve diş sağlığı için değil, bu ve benzeri süreçlerin etkili yönetilmesi adına da büyük bir artıdır.

Dentofobiye Karşı Sedasyon Etkili Bir Yöntem Midir?

Diş tedavileri sırasında dentofobisi olan bazı hastalara sedasyon uygulandığı bilinmektedir. Bu yöntem, tedavi sürecinin hasta için çok daha konforlu geçmesine yardımcı olmakla birlikte dişçi fobisinin kesin bir çözümü olarak kabul edilmemektedir. Yalnızca tedavi süresince hastanın rahatlamasını sağlayan sedasyon işlemi ağızdan alınan ilaçlar, damar yoluyla verilen ilaçlar ya da azot oksit (gaz) şeklinde gerçekleştirilebilmektedir.

Tedavi Edilmeyen Dişçi Korkusunun Komplikasyonları Nelerdir?

Özellikle ağır dereceli dentofobik hastaların diş problemlerini görmezden gelmeleri ve diş hekimine gitmeyi mümkün olduğunca geciktirmeleri sonucunda oldukça önemli rahatsızlıklar yaşadıklarını söylemek mümkündür. Ağız ve diş sağlığı günden güne bozulan bu kişiler ayrıca aşağıdaki komplikasyonları da yaşayabilmektedir:

Diş kaybı ve diş eti hastalıkları,

Diş çürükleri,

Koroner arter kalp hastalığı,

Diyabete dair komplikasyonlar,

Solunum yolu enfeksiyonları veya zatürre.

Dişçi Korkusu Psikolojik Sağlığı ve Sosyal Yaşamı Nasıl Olumsuz Etkiler?

Dişçi korkusu dikkate alınması gereken ve tedavi edilmediği takdirde yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilen bir rahatsızlıktır. Ağız sağlığının sürdürülebilir olmasını engelleyen bu fobi, diş hastalıkları bulunan kişilerin zamanla mevcut durumlarından utanmalarına ve sosyalleşmekten kaçınmalarına bile neden olabilmektedir.

Öte yandan gerekli durumlarda diş tedavisini gerçekleştirmek üzere diş hekimine gidemeyen, bunu erteleyen veya tamamen vazgeçen bu kişiler iş hayatlarında, eğitim hayatlarında ve duygusal ilişkilerinde de sorun yaşayabilmektedir. Tedavi edilemeyen çürük dişler, ağız kokusu, enfeksiyon ve benzeri tüm olumsuzluklar kişiler sosyal ortamlardan kaçınma ile sonuçlanabilir. Bunun yanı sıra diş hekimi korkusu düşük özgüvene, uyku sorunlarına ve hatta yoğun kaygı sonucu gelişen saldırganlık haline bile yol açabilmektedir.

Diş Hekiminin Yaklaşımı, Korku Duyan Hastalara Karşı Neden Önemlidir?

Diş hekimi korkusunun üstesinden gelmek için diş hekimi ile iyi bir iletişim kurulması oldukça önemlidir. Bu konuda bilinçli bir hekim hastasını anlayabilir, ona saygı duyabilir ve yönlendirebilir. Öyle ki kaygı bozukluğu yaşayan hastalara yönelik deneyimi olan bir diş hekimini tercih etmek, sürecin daha kontrollü yönetilmesine yardımcı olacaktır. Gergin, korkmuş, sinirli hastalarla çalışma deneyimi olan söz konusu hekimler öncelikle hastaları sakinleştirici birtakım tekniklere başvurabilmekte, onların dikkatini farklı noktalara çekebilmekte ve kaygılarını azaltabilmektedir. Tüm bunlar, hastanın kendisini daha güvende ve rahat hissetmesi için de önemlidir.

Bununla birlikte kliniğinde rahatlatıcı bir atmosfer yaratan bir diş hekimi ile çalışmak da stres seviyesini azaltmaya katkı sağlayacaktır. Genellikle modern tıbbi ekipmanları tercih eden bu hekimler, daha az rahatsızlıkla ve daha kısa sürede tedavilerini tamamlayıp hastalarının ağız ve diş sağlığını koruma altına almayı başarmaktadır.