Ağız ve Çene Cerrahisi

Preprotetik Cerrahi

Bir proteze ihtiyaç olması ancak devam eden diş eti çekilmesi ya da çene kemiği atrofisi gibi sorunların bulunması halinde, protez öncesi cerrahi prosedürlerine başvurulması gerekebilir. Protez öncesi cerrahi yani preprotetik cerrahi; hastanın ağzının bir diş restorasyonu için hazırlanmasına yardımcı olan her türlü oral ya da maksillofasiyal cerrahiyi ifade eder.

Tedavi, hasta özelinde ihtiyaca göre kemik kaybı bulunan bölgelerin yeniden oluşturulmasını ya da diş etlerinin ve alveolar çıkıntının yumuşatılmasını içerebilir. Protez öncesi cerrahinin temel amacı, protezlerin hastanın gülümsemesine rahat ve tam oturmasını, fonksiyonlarını tam anlamıyla gerçekleştirmesini sağlamaktır. ([1])

Preprotetik Cerrahi Nedir?

Protez yerleştirilmeden önce hastanın ağzının hazırlanması için gerçekleştirilen tedavi prosedürlerinin tamamı protez öncesi cerrahi olarak adlandırılır. Protez öncesi ağız ve çene cerrahisi, hastanın tam ya da kısmi protez uygulamalarına hazır hale getirilmesi için gerçekleştirilen bir dizi prosedürden oluşur. ([2])

Bazı hastalarda, maksimum düzeyde rahatlık sağlanması için kısmi ya da tam protez yapılmadan önce küçük oral cerrahi prosedürlere gereksinim duyulur. Protezler kemik sırtına oturduğundan, kemiğin uygun şekilde ve boyutta olması çok önemlidir.

Diş çekilmesinin gerektiği durumlarda, alttaki kemiğin keskin ve düzensiz olması söz konusu olabilir. Bu durumda protezin en iyi şekilde oturtulabilmesi için kemiğin düzleştirilmesi ya da yeniden şekillendirilmesi ihtiyacı oluşabilir. Bazı durumlarda protez takılmadan önce fazla kemiğin çıkarılması gerekebilir. ([3])

Preprotetik Cerrahi Kimlere Yapılır?

Hastanın protez öncesi cerrahi prosedürlerine adaylığı protez konsültasyonu sırasında belirlenir. Bu tür işlemlere duyulan ihtiyaç hastanın ağız şekline ve hatlarına özellikle de alveol sırtına ve diş etlerine bağlı olarak belirlenir. Anormal kemik gelişiminin olduğu durumlarda takma dişin gevşek şekilde oturması söz konusu olabilir.

Bunun yanı sıra yiyecekler ve bakteriler, tam olarak oturmayan takma dişlerin altında daha kolay birikebilir. Buna bağlı olarak diş eti hastalığı ve kronik ağız kokusu riski artabilir. Üstelik takılan protezin işlevlerini yerine getirememesi sorunu ile de karşılaşılabilir.

Diş kaybını takiben çene kemiğinde çekilme yaşayan ya da restorasyonu engelleyen fazla diş eti dokusuna sahip olan kişilerin protez öncesi cerrahi gereksinimi olabilir. ([4])

Preprotetik Cerrahi Hangi Durumlarda Uygulanır?

Protez öncesi cerrahinin amacı; çenenin yumuşak ve sert dokularının ağız fonksiyonunu, estetiğini ve yüz formunu geri kazandıracak konforlu bir protez için hazırlanmasıdır. Protez öncesi cerrahi ile aşağıdaki durumlara konforlu ve etkili çözümler üretilmesi hedeflenir:

Çenenin işlevinin geri kazandırılması (gıdaların çiğnenmesi, yutulması ve konuşma)
Çene yapısının korunması ya da iyileştirilmesi,
Yüz estetiğinin geliştirilmesi,
Protezin yerleştirileceği bölgenin cerrahi olarak değiştirilmesi sonucu, uygun olmayan bir protezden kaynaklanacak ağrı ve rahatsızlığın ortadan kaldırılması,
Alveolar kemikte yoğun kaybı olan hastalarda protezin bulunacağı alanın iyileştirilmesi,
Çeneye endosseöz implantların yerleştirilmesi,
Protez yapımından önce fazla olan kemik sırtının ya da üstteki yumuşak dokuların durumunun iyileştirilerek protezlerin tutunmasının ve stabilitesinin sağlanması. ([5])

Preprotetik Cerrahi Öncesi Dikkat Edilmesi Gerekenler Neler?

Protez öncesi cerrahi tedavisinin başarısı için prosedür öncesi bazı noktalara dikkat edilmesi gerekir. Sigara içmek operasyon sonrası iyileşme sürecini engelleyebileceğinden ve operasyon bölgesinde enfeksiyon riskini artırdığından ameliyattan en az 3 hafta önce sigara kullanımı bırakılmalıdır.

Aynı şekilde ameliyattan sonraki birkaç hafta da sigara kullanımından kaçınılmalıdır. Kan inceltici ilaçlar kullanılıyorsa bunların kullanımına da ara verilmelidir. Eğer kronik bir rahatsızlık ve düzenli kullanılan ilaçlar varsa bu konuda operasyonu gerçekleştirecek doktor bilgilendirilmelidir. Bu noktada alkol tüketimine de ara verilmesi önem taşıyan unsurlar arasında yer alır. ([6])

Preprotetik Cerrahi Türleri Nedir?

Preprotetik cerrahi, hareketli protez ya da implant gibi diş protezlerini yerleştirilmesinden önce ağzın hazırlanmasını ifade eder. Protezlerin çenenin kemikli sırtını kaplayan diş etlerinin üzerinde durması, ağza rahat ve düzgün bir şekilde oturması için kemik çıkıntının düzgün olması gerekir.

Ağız yapısı kişiden kişiye değiştiği için protez uygulamaları her hastada aynı şekilde sorunsuz ilerlemeyebilir. Bu tür durumlarda protezlerin kayması, ağızda yara oluşması, protezlerin yanlış takılması söz konusu olabileceği için gerekli durumlarda kemik sırtının azaltılması, kemiğin yumuşatılması ve yeniden şekillendirilmesi, fazla yumuşak dokunun ya da kemiğin çıkarılması için farklı protez öncesi cerrahi prosedürleri uygulanabilir. ([7])

1.Alveoplasti

Üst ve alt çene kemikleri, dişleri saran alveolar kemik ile alveolar kemiğin dayandığı yoğun tabanı oluşturan bazal kemik olmak üzere iki farklı kemik türünden meydana gelir. Diş çekimini takiben çoğunlukla alveolar kemik iyileşme sürecinde düzensiz alanlar oluşur.

Düzensiz alanlar nedeniyle protez uygulamaları ciddi düzeyde ağrıya ve dengesizliğe yol açabilir. Bu nedenle protez uygulamalarından önce kötü ya da düzensiz iyileşmiş alveolar kemiğin pürüzsüzleştirilmesi ve yeniden şekillendirilmesi için Alveoplasti adlı prosedüre başvurulabilir.

Alveoplasti küçük bir alana ya da daha genel bir bölgeye uygulanabilir. Gerekli olan alveoplasti derecesi, genellikle prosedür için en uygun anestezi tipini belirler. Alveoplasti prosedürü kapsamında düzensiz alanların üzerinden diş eti dokusunda kesi yapılır.

Daha sonra, planlanan proteze en iyi şekilde uyum sağlayacak şekilde bölgedeki kemik düzleştirilir, kemik sırtı azaltılır ve yeniden şekillendirilir. Bölge dikişlerle kapatılarak prosedür tamamlanır. [8]

2. Fazla Kemiği Çıkarma (Torusların Giderilmesi)

Ağızdaki anormal kemik gelişimi olağandışı ve genellikle endişeye yol açacak bir durum değildir. Genel olarak tamamen zararsız, aşırı büyük kemik oluşumları olan tori’ler, tipik olarak Torus Palatinus denilen sert damak ve Lingual Tori denilen alt çene kemiğindeki dilin altındaki bölge olmak üzere iki spesifik alanda ortaya çıkar.

Popülasyonun yaklaşık %9’unda görülen kemik oluşumları, bölgeyi sık sık travmatize eden kişiler ya da eksik dişlerinin yerine diş protezi yaptırmayı planlayan hastalar dışında çoğunlukla büyük bir sorun olarak nitelendirilmez. Protezler, torilerin oluştuğu kemik bölgelerini önemli ölçüde travmatize eder ve zayıf protez tutulumuna yol açar.

Küçük düzeydeki büyümelerin her zaman çıkarılması gerekmez. Ancak orta ile büyük düzensizlikler protezlerin oturmasını ciddi düzeyde etkileyebilir. Alveolar sırtın dış kenarında bulunan ve yanaklara dokunan ekzostozlar, alt alveolar sırtında dile dokunan ya da sert damakta bulunan toriler mutlaka çıkarılmalıdır. Sert damakta oluşan fazla kemiklerin üst protezlere müdahale etmesi ya da konuşma engellerine neden olması mümkündür. ([9])

Fazla kemiklerin çıkarılması için diş eti dokusunda küçük bir kesi yapılır. Kemik oluşumu özel aletlerle azaltılır ve düzeltilir. Tedavi edilen üst ya da alt çeneden pürüzsüz ve akıcı bir form oluşturulduktan sonra bölge dikişlerle kapatılır. ([10])

3. Fazla Diş Eti Dokusunun Çıkarılması

Aşırı ya da düzensiz yumuşak doku, protezlerin tam olarak oturmamasına neden olabilir. Diş eti ameliyatı, kemiği hedef alan tedavilerden tipik olarak daha hızlı ve daha az invazivdir. Çoğu durumda fazla diş eti dokusu diyot lazerle çıkarılır. Bu cihaz kan damarlarını aynı anda kapatacağı için hızlı bir iyileşmenin yanı sıra minimum kanama ve şişmeyle karşılaşılmasını sağlar.

Fazla diş eti dokusunun ya da diş etinin cerrahi olarak çıkarılması yani Gingivektomi işlemi ortalama 30 ile 60 dakika arasında tamamlanır. Uygulama öncesinde bölgeye lokal anestezi uygulanır. Fazla diş eti dokusu neşter ya da lazer kullanılarak çıkarılır.

Yapılan yumuşak doku kesisi sırasında fazla tükürüğün çıkarılması için ağza emme aleti tutulur. Doku kesildikten sonra kalan dokunun buharlaştırılması ve diş eti çizgisinin şekillendirilmesi için lazer aletinden yararlanılır. ^[11]

4. Vestibüloplasti

Vestibüloplasti genellikle yalnızca alt çeneden ve sadece alt çenenin ön kısmında gerçekleştirilen bir prosedürdür. Bir süredir diş eksikliği yaşayan hastalarda vücut, diş eksikliği olan bölgelerdeki kemiği parçalayarak ve rezorbe ederek yanıt verir. Bu durum alt çenenin ön bölgesinde meydana gelirse, atrofi ve rezorpsiyon kalan kemiğin ve diş eti dokusunun yüksekliğinin protezi destekleyememesine neden olabilir.

Bunun sonucunda alt dudağın kas eklerini alt çenenin uygun bölgesine indirilmesi ve fonksiyonel yüksekliğin artırılması için vestibüloplasti işlemi uygulanabilir. Bu sayede yumuşak dokunun, hali hazırda mevcut olan kemikten protez için yeterli desteğin elde edileceği konuma uzatılmasına izin verilebilir. ([12])

5. Frenektomi

Frenum; üst ve alt dudaklar ile ilgili üst ve alt çeneler arasında ve dilin alt tarafıyla alt çenenin arkasına, lingual frenum arasında meydana gelen normal bir anatomik kas bağlanma alanını ifade eder. Frenum kişiden kişiye farklı özellikler taşır. Lingual frenum, dilin altında, ankiloglossia veya “dil bağı”na yol açan doku toplanmasıdır. Bu durum, kısa ya da büyük boyutlu lingual frenum nedeniyle dil ucunun hareketini kısıtlayan bir durum olarak ön plana çıkar.

Frenektomi, aşırı frenum dokusunun kesildiği ve bazı durumlarda çıkarıldığı son derece basit bir işlemdir. Çevre dokuların daha uygun harekete ve fonksiyona kavuşması için uygulanır.

6. Gömülü Dişlerin Ortaya Çıkarılması

Dişlerin ciddi düzeyde yanlış hizalanması gibi bazı durumlar protez dişlerin doğru şekilde oturmasını engelleyebilir. Tam olarak sürmeyen gömülü dişler de restorasyonun uyumunu etkileyen faktörler arasında yer alır. Bu durumda protezler takılmadan önce diş çekimine gereksinim duyulabilir. Bazı çekimler basit olmakla birlikte gömülü dişlerin çekimlerinde karmaşık cerrahi teknikler uygulanması ihtiyacı gelişebilir.

Preprotetik Cerrahi Riskli midir?

Günümüzde kullanılan gelişmiş teknikler ve teknoloji komplikasyon olasılığını azaltmış olsa da preprotetik cerrahiye bağlı olarak oluşabilecek bazı riskler vardır. Olası sorunlar arasında; enfeksiyon, aşırı kanama, kemik nekrozu, istenmeyen doku büyümesi, alerjik reaksiyon, yara izi, sinir hasarı, kemik grefti reddi ve kemik sırtı büyütme durumunda kemik geri emilimi sayılabilir. Nitelikli bir cerrah seçmek olası riskleri azaltmanın en etkili yoludur.

Preprotetik Cerrahi Sonrası İyileşme Süreci Nasıldır?

Protez öncesi cerrahiden sonra iyileşme, büyük ölçüde uygulanan prosedürün tipine ve kapsamına bağlıdır. Çoğu tedavinin ardından bir miktar iltihaplanma ve şişme görülmesi yaygındır. Bu aşamada doktor tarafından reçete edilen iltihap önleyici ilaçlar düzenli olarak kullanılmalıdır.

Eğer prosedür sırasında kesi yapıldıysa cerrahi bölgenin yakınında nazik diş fırçalama ve diş ipi kullanma teknikleri kullanıldığından emin olunmalıdır. Ameliyatın türüne göre ertesi gün işe dönülmesi mümkün olabilse de bu durum hasta özelinde değişiklik gösterebilir. Hızlı ve sağlıklı bir iyileşme sürecinin yaşanabilmesi için dinlenmeye özen gösterilmelidir.

Tam iyileşmenin ne kadar süreceği prosedürün kapsamına göre değişiklik gösterebilir. Diş eti eksizyonu yapıldığında genellikle iyileşme bir hafta kadar sonra tamamlanır. Eğer kemik sırtı büyütme prosedürü uygulandıysa iyileşme 6 ile 9 ay kadar sürebilir.

Preprotetik Cerrahi Sonrası Nasıl Beslenilmelidir?

Preprotetik cerrahi sonrası iyileşme sürecinde doktor tarafından özel bir diyet uygulanması önerilebilir. İyileşmenin ilerlemesiyle birlikte diyet kademeli olarak genişletilerek yumuşak yiyecekler yenilmeye başlanabilir. Patlamış mısır, kabuklu yemişler, küçük parçalar içeren yiyecekler ve baharatlar bu süreçte diş etlerinde tahrişe neden olabilir. Bu nedenle bu tür yiyeceklerden birkaç hafta süreyle uzak durulmalıdır.

Preprotetik Cerrahi Avantajları Nelerdir?

Preprotetik cerrahi protezlerin uyumunu ve işlevini önemli ölçüde iyileştirme özelliğine sahiptir. Güvenli protezler kişinin sistemik sağlığını da iyileştirebilir. Protezlerin doğru bir şekilde oturması halinde vücudun ihtiyaç duyduğu tüm besinlerle dolu daha eksiksiz bir diyet uygulanabilir.

Protez öncesi cerrahi kişinin görünümünü güzelleştirerek daha genç bir görünüme sahip olmasını sağlayabilir. Tam olarak oturan protezler doğal dişlerden ayırt edilemez hale gelir. Ayrıca diş eti çizgisinin ve alveolar sırtın yumuşatılmasıyla gülümsemenin hatları ve oranları da iyileştirilebilir.

Sık Sorulan Sorular

Protez Öncesi Ameliyat Ne Demek?

Dental arkın restorasyon için hazırlanması için hastalara protez öncesi prosedür uygulanması gerekebilir. Protezlerin diş etlerinin üzerine düz bir şekilde yerleştirilmesi ve hastanın yeni protezlerinin sağladığı tüm faydalardan yararlanabilmeleri için dental arka uyumlu olmaları gerekir.

Diş eti çizgisi, protezin ağızda uyumlu ve rahat durmasına izin vermediğinde hastalar ağrı, yara ve pek çok gıdayı rahatsızlık hissetmeden yiyemedikleri için kısıtlı beslenme gibi sorunlar ortaya çıkabilir.

Protez öncesi ameliyat hastaların ağız fonksiyonlarını eski haline getiren ve güvenli bir şekilde oturan protezlere sahip olmalarına imkan verir. Bu kapsamda, ağzın yeni diş setine hazırlanması için üst ya da alt çenedeki kemik ve diş eti çizgisi dikkatli bir şekilde ayarlanabilir. Bu aşamada kullanılabilen birkaç farklı çeşit protez öncesi tedavi vardır.

Fazla kemik ya da dokunun çıkarılması için uygulanan protez öncesi prosedür, kemik çıkıntısı küçültme tedavisi ya da çenedeki kemikleri yeniden şekillendirmek için kullanılır. Seçilen yaklaşım hastanın mevcut ağız sağlığına, çene kemiğinin şekline ve boyutuna göre belirlenir. [13]

Protez Öncesi Ameliyatlar Ne Zaman Yapılmalıdır?

Protez öncesi ameliyatların gerçekleştirilmesi için en uygun zaman diş çekimi ile aynı an ya da protez sürecinin ölçü ve oluşum aşamasından en az 6 hafta öncesidir. Cerrahi prosedür uygulanan alanın iyileşmesi için en az 6 haftaya ihtiyaç vardır.

Bu da protezlerin üretimi noktasında en doğru sonuçların alınmasını sağlar. Ameliyattan sonra tam kemik iyileşmesi ameliyattan yaklaşık 12 hafta sonrasına kadar sağlanamaz.

Protez Öncesi Cerrahiyi Gerçekleştirmedeki Nihai Hedef Nedir?

Protez öncesi cerrahi, protezlerin sağlam bir tabana oturmasını sağlamak için ağız dokularının iyileştirilmesi amacıyla uygulanır. Bu sayede konforlu bir protez uygulaması yapılarak oral ve maksillofasiyal cerrahi ile ağız fonksiyonu ve yüz şekli geri kazandırılmış olur. Protez öncesi cerrahinin nihai amacı, kemikli yapının yeniden tasarlanması ve düzleştirilmesi yoluyla hastanın ağız yapısının diş protezine uygun hale getirilmesidir.

Preprotetik Cerrahi Çeşitleri Nelerdir?

Çenedeki ya da alveolar sırttaki düzeltilmesi gereken sorunlar ve uygulanacak olan protezin türü hangi tür protez öncesi cerrahi prosedürlere ihtiyaç duyulduğunu etkiler. Ağza tam oturan protezlere hazırlanmak için uygulanan protez öncesi ameliyatlar arasında yer alan prosedürler şu şekildedir:

Kemik yumuşatma ve/veya yeniden şekillendirme
Kemik sırtını/alveolar çıkıntıyı azaltma
Fazla kemik ya da yumuşak (diş eti) dokuyu çıkarma
Kemik ya da doku aşılama
Gömülü dişleri çıkarma [14]

Clark Tekniği Nedir?

Clark tekniği, submüköz vestibüloplasti kontrendike olduğunda kullanılan bir yöntemdir. Bu kapsamda alveolar mukozadan kaldırılan flepin vestibülün yumuşak doku tarafına transfer edilmesi sağlanır.

Bu işlemin ardından alveol kemiğin vestibül yüzünün sekonder iyileşmeye bırakılması gerekir. Prosedürün lazerle uygulanması da mümkündür. Uygulamadan sonra hastaya yumuşak astarlı geçici protez kullandırılması söz konusu olabilir.

Aşırı Büyük Bir Frenum Hangi Sorunlara Yol Açar?

Aşırı büyük bir frenum uygun dil hareketini engelleyebilir. Konuşma ve yeme sorunlarına neden olabilir. Diş gelişimini ve protez kullanımını olumsuz yönde etkiler.

Alveoloplasti Nedir? Neden Yapılır?

Alveoloplasti, hastanın alveolar çıkıntısının cerrahi olarak düzleştirilmesini ve yeniden şekillendirilmesini içeren yaygın bir diş prosedürü türüdür. Prosedür çoğunlukla diş çekildikten sonra ya da hastayı proteze hazırlamayı amaçlayan bağımsız bir prosedür olarak uygulanır.

Alveoloplasti çoğu zaman diş eti hastalığı ya da dental travma nedeniyle dişler çekildikten ya da kaybedildikten sonra hastanın çene kemiğinin yeniden şekillendirilmesiyle ilişkilidir.

Diş çekildikten sonra alveoloplastinin birincil yararı protezler gibi gelecekteki diş tedavileri için daha uygun bir çene kemiği şekli sağlamasıdır. Bu tedavi iyileşme sürecini kolaylaştırma özelliğine sahiptir. Alveoloplasti protezle birlikte yapıldığında hastanın alveolar çıkıntısının şeklinin optimize edilmesini amaçlar.

Bu, protezlerin komplikasyonlarını azaltmanın yanı sıra protez uygulamalarının stabilitesini, retansiyonunu ve hastanın genel konforunu iyileştirmeye yardımcı olur.

Preprotetik Cerrahiler Sırasında Acı Hissedilir mi?

Preprotetik cerrahi prosedürleri anestezi altında uygulanan prosedürlerdir. Bu nedenle uygulama sırasında hastanın herhangi bir acı ya da ağrı hissetmesi söz konusu değildir.

Preprotetik Öncesi Cerrahi Yaptıranların Dikkat Etmesi Gerekenler

Preprotetik cerrahi öncesi hastanın kan sulandırıcı ilaç, alkol ve sigara kullanımına ara vermesi gerekir. Eğer kronik bir hastalık ve düzenli kullanılan ilaçlar varsa bu konu hakkında mutlaka hekim bilgilendirilmelidir.